Biểu tình ở Hồng Kông: Doanh nghiệp bị đẩy vào tình huống khó xử

Làn sóng biểu tình ở Hồng Kông kéo dài hơn hai tháng qua đã tác động tiêu cực tới triển vọng kinh tế của vùng lãnh thổ này, đồng thời đặt các doanh nghiệp, các tập đoàn đa quốc gia vào một tình huống khó xử.

Một trường hợp điển hình là tập đoàn Cathay Pacific Airways - hãng hàng không hàng đầu của Hồng Kông, do một công ty Anh thành lập và nắm cổ phần chi phối. Thứ Sáu tuần trước, Rupert Hogg, Tổng giám đốc điều hành của Cathay Pacific đã phải từ chức sau khi một số nhân viên của hãng tham gia các cuộc biểu tình đòi tự do trên đường phố Hồng Kông.

Tuần này đến lượt “Bốn ông lớn” (Big Four - chỉ bốn tập đoàn hàng đầu thế giới trong lĩnh vực kế toán và kiểm toán, bao gồm PwC, Deloitte, KPMG và EY) tiếp tục gặp khó.

Tại Cathay Pacific, Chính phủ Trung Quốc cấm tất cả nhân viên nào của công ty này từng tham gia các cuộc biểu tình ở Hồng Kông làm việc trên các chuyến bay vào nội địa Trung Quốc hoặc bay ngang không phận Trung Quốc; Cathay Pacific còn phải nộp danh sách nhân viên trên các chuyến bay đó cho chính quyền Trung Quốc phê duyệt trước. Thị trường nội địa Trung Quốc chiếm tới một nửa số đường bay của Cathay Pacific, và phần lớn đường bay khác của hãng này đều phải đi ngang qua không phận nước này trước khi ra không phận quốc tế để đi tới các nước khác.

Việc thay đổi đường bay để tránh yêu cầu của Trung Quốc là hết sức tốn kém nếu không nói là không thể thực hiện. Hai phi công tham gia biểu tình đã bị hãng Cathay Pacific chấm dứt hợp đồng, cùng với sự kiện sân bay Hồng Kông bị ngừng hoạt động, hàng trăm chuyến bay của Cathay Pacific bị hủy, tất cả đã trở thành một áp lực lớn buộc ông Rupert Hogg phải từ chức cùng với một giám đốc cấp cao khác.

Cũng trong ngày thứ Sáu, tờ Apple Daily của Hồng Kông đăng một quảng cáo nguyên trang ủng hộ phong trào biểu tình. Quảng cáo được ký tên và được trả tiền bởi một nhóm ẩn danh tự xưng là nhân viên của các công ty kế toán và kiểm toán kể trên.

“Chúng tôi không bao giờ sợ hãi hoặc thỏa hiệp với sự bất công”, quảng cáo viết và gọi những người biểu tình bị chính quyền bắt giữ là “những con người chân chính” phải được trả tự do ngay. Được biết, chi phí đăng quảng cáo được huy động qua mạng từ đóng góp của công chúng, được khoảng 75.699 đô la Hồng Kông (9.873 đô la Mỹ), do 264 người ẩn danh góp vào.

Công ty PwC - một trong bốn ông lớn, ngay lập tức đã ra thông báo thanh minh rằng nội dung quảng cáo đó “không đại diện cho lập trường của công ty; chúng tôi (PwC) phản đối mạnh mẽ mọi hành động và tuyên bố thách thức chủ quyền quốc gia”.

Một ông lớn khác, tập đoàn EY, tên cũ là Ernst and Young, cũng vội vã ra tuyên bố: “EY tái khẳng định sự ủng hộ nguyên tắc “một quốc gia hai chế độ” và Luật Căn bản của đặc khu hành chính Hồng Kông và đã nói rõ với nhân viên rằng công ty hoàn toàn không dung thứ cho các hoạt động phi pháp”.

Hai tập đoàn KPMG và Deloitte chưa có phát biểu nào. Tờ Global Times kêu gọi các tập đoàn này phải “sa thải ngay những nhân viên có lập trường sai trái về tình hình Hồng Kông”. Tập đoàn PwC đặc biệt bị lên án vì theo báo này, hôm 5-8 PwC đã có phát ngôn ủng hộ nhân viên tham gia biểu tình, coi đó là “quyền tự do ngôn luận của người dân”. Global Times còn đe dọa PwC có thể “trở thành một Cathay Pacific tiếp theo”.

Với các doanh nghiệp này, mất quyền tiếp cận thị trường 1,4 tỉ người và tăng trưởng nhanh là một thảm họa. Ông David Webb, chủ một trang web về tài chính và quản trị doanh nghiệp ở Hồng Kông cho rằng, “tất cả CEO của các công ty lớn đều nhìn trước ngó sau và băn khoăn tự hỏi liệu mình có phải là người kế tiếp phải chịu trách nhiệm về hành động của các nhân viên dưới quyền mình hay không”.

Theo lẽ thường, doanh nghiệp không thể chịu trách nhiệm về hoạt động của mọi nhân viên diễn ra ngoài khung thời gian làm việc, bên ngoài phạm vi trụ sở của công ty, doanh nghiệp.

Trung Quốc có một ảnh hưởng kinh tế rất lớn đối với Hồng Kông. Theo số liệu thống kê chính thức, Trung Quốc đóng góp tới một nửa tổng giá trị thương mại của Hồng Kông do các nhà xuất khẩu Trung Quốc tận dụng ưu thế hàng hóa Hồng Kông được hưởng thuế suất thấp khi xuất khẩu vào nhiều thị trường nước ngoài.

Trung Quốc cung cấp một phần tư tổng số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Hồng Kông; ba phần tư lượng du khách thăm Hồng Kông là từ đại lục. Ngoài ra, Trung Quốc còn cung ứng cho Hồng Kông hơn một nửa nhu cầu điện năng và gần như toàn bộ nước sạch.

Về phần mình, Hồng Kông là một trung tâm tài chính quốc tế mà Trung Quốc hết sức cần. Mặc dù tầm quan trọng của Hồng Kông đối với kinh tế Trung Quốc bị suy giảm trong những năm gần đây, khi quy mô kinh tế của Hồng Kông so với Trung Quốc bị giảm từ mức 20% năm 1997 xuống còn 3% hiện nay, Hồng Kông vẫn là một cánh cửa mở ra thế giới cho cả nền kinh tế Trung Quốc. Trên thị trường tài chính Hồng Kông, các nhà đầu tư toàn cầu đã đổ vào chứng khoán của các công ty Trung Quốc nội địa hơn 2.600 tỉ đô la Mỹ.

Trung Quốc đã cảnh báo rằng biểu tình đe dọa sự phồn thịnh tương lai của Hồng Kông; và hôm Chủ nhật Bắc Kinh công bố một kế hoạch mở rộng hoạt động kinh tế của thành phố Thâm Quyến sát Hồng Kông, gia tăng sự cạnh tranh giữa hai thành phố với hy vọng trong tương lai không xa, Thâm Quyến sẽ thay thế vai trò của Hồng Kông trong tư cách một trung tâm tài chính toàn cầu, một cánh cửa mở ra thế giới của nền kinh tế Trung Quốc.

Rất có thể sau những ngày hỗn loạn này, nhiều tập đoàn đa quốc gia sẽ tính tới phương án rời khỏi Hồng Kông, tới những nơi an toàn và ổn định hơn như Singapore; song với những gì đang xảy ra ở Hồng Kông, khả năng nổi lên của Thâm Quyến như là bến đỗ của các tập đoàn quốc tế xem ra khá xa xôi.