Biết người biết ta - chìa khóa chính sách ông Joe Biden là đây?

‘Chiến thắng’ trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ lịch sử mới chỉ là bước đầu của ông Joe Biden trên hành trình đầy chông gai nhằm ‘chữa lành’ xứ cờ hoa.

Vậy là sau hành trình dai dẳng, ông Joe Biden đã tới rất gần chiếc ghế Tổng thống. Tuy nhiên, giấc mơ của ông từ thuở thiếu thời không đơn giản là trở thành người đứng đầu Nhà Trắng, mà còn đứng trong hàng ngũ lãnh đạo xuất sắc nhất của nước Mỹ.

Đây là nhiệm vụ không dễ dàng, trong bối cảnh nước Mỹ đang phân cực hơn bao giờ hết và trước mắt là vô vàn thách thức, từ kiểm soát triệt để Covid-19, phục hồi nền kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội và khẳng định lại vị thế Mỹ trên trường quốc tế. “Biết người, biết ta” sẽ là chìa khóa then chốt quyết định thành bại chính sách của ông Biden thời gian tới.

Từ “biết người”…

“Biết người” ở đây là nhận thức chính xác thay đổi trong nội trị Mỹ và chính trường quốc tế.

Trong bài phát biểu “chiến thắng”, ông Biden tuyên bố ưu tiên hàng đầu của ông là kiểm soát triệt để đại dịch Covid-19 và với đội ngũ chuyên gia y tế, ông sẽ xây dựng một kế hoạch tổng thể nhằm đẩy lùi sự bùng phát và lây lan của dịch.

Ông Biden đã đúng khi nhận định giải quyết đại dịch là ưu tiên hàng đầu của Mỹ ở hiện tại; xây dựng kế hoạch tổng thể chống dịch là cần thiết. Tuy nhiên, thực tế cho thấy một khi lan rộng, đại dịch Covid-19 rất khó được kiểm soát hoàn toàn. Thành bại kế hoạch trên khi đó sẽ phụ thuộc vào tốc độ nghiên cứu, sản xuất và phân phối vaccine Covid-19, được dự đoán chỉ xuất hiện rộng rãi tại Mỹ mùa hè 2021.

Sức khỏe của nền kinh tế cũng sẽ là ưu tiên hàng đầu tác động tới chính sách của ông Biden. Trước đại dịch, nền kinh tế Mỹ tăng trưởng mạnh và ổn định trên nhiều chỉ số, đặc biệt là thất nghiệp. Từ tháng 12/2016-12/2019, thị trường lao động bùng nổ với 153 triệu lao động làm việc; tỷ lệ thất nghiệp giảm 1,2 điểm% xuống còn 3,5%, thấp nhất trong 50 năm qua. Kế thừa, duy trì tốc độ tăng trưởng và gặt hái thêm thành quả kinh tế là không dễ dàng, đặc biệt là với nền kinh tế lớn như Mỹ.

Kế thừa, duy trì tốc độ tăng trưởng và gặt hái thêm thành quả kinh tế là không dễ dàng, đặc biệt là với nền kinh tế lớn như Mỹ.

Các vấn đề xã hội cũng sẽ tác động đáng kể tới chính sách của ông Biden, khi còn đó biểu tình hàng loạt liên quan tới bầu cử tại nhiều thành phố lớn, an ninh cộng đồng bị đe dọa sau nhiều vụ xả súng hàng loạt thời gian qua, câu chuyện phân biệt chủng tộc tới chăm sóc sức khỏe y tế.

Ông Biden cũng "tiếp quản" nước Mỹ trong bối cảnh vị thế quốc tế và vai trò khu vực của xứ cờ hoa đứng trước nhiều thách thức.

Quan hệ Mỹ-Trung ngày một căng thẳng và cục bộ hơn, với sự đối đầu của hai bên trên tất cả các lĩnh vực từ thương mại, công nghệ, văn hóa, tư tưởng, chính trị và quân sự. Trước lực cản từ lưỡng viện Mỹ, nỗ lực hạ nhiệt quan hệ với Nga của ông Trump không đạt kết quả cụ thể. Tình đồng minh truyền thống giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đang lạnh nhạt hơn bao giờ hết. Bất chấp tiến triển ban đầu, đàm phán liên Triều vẫn giậm chân tại chỗ.

Tiến trình bình thường hóa giữa Israel và thế giới Arab Hồi giáo Trung Đông là điểm sáng, song còn đó điểm nóng từ Biển Đông, Biển Hoa Đông, Eo biển Đài Loan, Syria, Libya, Nagorno-Karabakh, Đông Địa Trung Hải, Đông Ukraine, Belarus... “Biết người” là một trong những chìa khóa đến thành công của ông Joe Biden bầu cử qua và sẽ vẫn đóng vai trò then chốt thời gian tới.

Tới “biết ta”

Tuy nhiên, để “trăm trận trăm thắng”, ông Joe Biden cần “biết ta” – hiểu rõ về điểm mạnh và ưu thế chính trị mà ông và đảng Dân chủ có thể tận dụng để xây dựng và triển khai các chính sách.

Thứ nhất, đó là câu chuyện về tầm nhìn và tính cách của ông Biden. Trong bài phát biểu chiến thắng, ông muốn “chữa lành nước Mỹ”, hàn gắn những rạn nứt trong lòng xứ cờ hoa, tái thiết “xương sống của đất nước” – tầng lớp trung lưu, đảm bảo ai cũng có cơ hội. Tầm nhìn này khác biệt nhiều so với ông Trump: Trong khi ông Trump cho rằng “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”, ông Biden lại cho rằng nước Mỹ vốn đã vĩ đại và điều cần làm là đoàn kết để thực hiện mục tiêu chung.

Có một tầm nhìn lớn như vậy, song điều mà giới chuyên gia, cũng như nhiều cử tri Mỹ quan tâm là liệu ông Biden có đủ ý chí để theo đuổi tới cùng cam kết lớn của mình. Người ta có thể bất đồng quan điểm với chính sách của ông Trump, song không thể phủ nhận ý chí của ông này trong việc thực hiện tới cùng lời hứa trước khi đắc cử Tổng thống, cho dù đó là rút nước Mỹ ra khỏi hàng loạt thỏa thuận đa phương, khơi mào chiến tranh thương mại với Trung Quốc, cải thiện quan hệ với Nga, bắt EU tăng đóng góp ngân sách cho tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và củng cố tình đồng minh với Israel.

Ý chí ngoan cường và sự quyết liệt trong bảo vệ và mở rộng lợi ích Mỹ là điều ông Biden cần chứng tỏ, dẹp tan những đồn đoán về sức khỏe của ông và nghi ngại về tính hiệu quả từ phong cách mềm mỏng của mình.

Thứ hai, ông Biden cần một nội các “cứng tay”, “hợp cạ” giúp ông quản lý và xây dựng chính sách. Ngay trong khi ông Biden đang tìm người “chọn mặt gửi vàng” thì tại Nhà Trắng ngày 10/11, ông Trump đã sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper, sau nhiều đồn đoán về bất đồng quan điểm. Tương tự, vị trí Cố vấn An ninh Quốc gia cũng đã ba lần đổi chủ trong 4 năm qua.

Việc liên tục điều chỉnh nhân sự có thể mang đến sự gián đoạn nhất định cho quá trình triển khai chính sách. Đây là kinh nghiệm mà ông Joe Biden có thể học từ ông Donald Trump hay cuốn sách của cựu Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton.

Thứ ba, dù có “thất bại” trong bầu cử Tổng thống, ông Donald Trump và đảng Cộng hòa vẫn có sự hiện diện đáng kể trên chính trường Mỹ, đủ sức khiến ông Biden gặp khó. Số phiếu phổ thông kỷ lục dành cho một Tổng thống sau nhiệm kỳ đầu, cùng chênh lệch phiếu sít sao tại các bang chiến trường thể hiện sự tin tưởng của một bộ phận lớn người dân Mỹ đối với ông Donald Trump, tạo tiền đề để ông tranh cử năm 2024 khi cần thiết. Đáng chú ý, tỷ lệ phiếu từ các cộng đồng thiểu số như người da màu, gốc châu Á, gốc Latinh, hay LGBTQ dành cho ông Trump đã tăng rõ rệt.

Tại Hạ viện, đảng Cộng hòa cũng trở lại mạnh mẽ khi giành 5 ghế, còn đảng Dân chủ mất 4 ghế. Trong 99 cơ quan lập pháp bang, đảng Cộng hòa kiểm soát tới 3/5, hay 58 cơ quan.

Tại Thượng viện, cuộc chiến giành ghế đang vào giai đoạn quyết liệt, thậm chí mang tính định đoạt nhiệm kỳ của ông Biden. Theo The Guardian, đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đang có 48 ghế tại Thượng viện; hiện 4 ghế Thượng nghị sỹ còn lại đang kiểm là 2 tại Georgia, 1 tại Alaska và 1 tại North Carolina.

Hiện đảng Cộng hòa đang dẫn trước tại Alaska và North Carolina với tỷ lệ thắng cao. Khi ấy, chiến trường then chốt sẽ nằm tại Georgia, nơi sẽ bước vào bầu cử vòng 2 ngày 5/1 tới do không có ứng viên dạt đủ 50% phiếu cần thiết để chiến thắng.

Trong trường hợp chiến thắng và giành đa số tối thiểu, đảng Cộng hòa có thể từ chối phê chuẩn các chính sách lớn, biến ông Biden thành “Tổng thống vịt què” trong ít nhất 2 năm tới, cho đến khi bầu cử lưỡng viện mới diễn ra.

Ngược lại, nếu kết quả gọi tên đảng Dân chủ, khiến số ghế tại Thượng viện giữa hai đảng bằng nhau, Chủ tịch Thượng viện sắp tới (nhiều khả năng là bà Kamala Harris) gần như chắc chắn sẽ bỏ phiếu quyết định cho đảng Dân chủ.

Đây là kịch bản ông Biden cần để thông qua các nhân sự quan trọng, triển khai chính sách lớn mà đảng Dân chủ mong muốn như Biden Care, chính sách Kinh tế Xanh mới, mở rộng Tòa án tối cao, vấn đề nhập cư… Do đó, thời gian tới, ông Biden sẽ tiến hành vận động tích cực cho ứng cử viên Dân chủ bang Georgia, bởi ông không muốn rơi vào cảnh “vịt què” như ông Barack Obama nửa cuối nhiệm kỳ thứ hai.

Hậu “chiến thắng”, ông Biden từng nói rằng có nhiều việc cần làm để “chữa lành nước Mỹ”. Trong phim truyền hình The Newsroom của HBO, phát thanh viên Will McAvoy từng nói: “Bước đầu tiên để giải quyết bất kỳ vấn đề nào là nhận thức về sự tồn tại của vấn đề đó”.

Mong rằng nhận thức về những vấn đề nước Mỹ, đảng Dân chủ và cá nhân ông Biden đang phải đối mặt sẽ là bước chạy đà để cựu Phó Tổng thống, một khi chính thức chiến thắng, khôi phục “linh hồn đất nước”.