Bi hài đặt lệnh khi chứng khoán 'đơ'

Tình trạng nghẽn lệnh; đơ màn hình và không được sửa, hủy lệnh trên sàn chứng khoán suốt tuần qua khiến nhà đầu tư rơi vào tình huống bi hài; nhiều người thiệt hại lớn.

Nhà đầu tư thành “chứng sĩ mù”

Chị Quyên, một nhà đầu tư (NĐT) tại Hà Nội, chia sẻ: Trong phiên ngày 7.6, khi cổ phiếu (CP) HPG vẫn đang giao dịch ở giá 53.500 đồng thì chị đặt lệnh bán ra ngay luôn, nhưng chờ sau đó hơn 5 phút lệnh mới được đưa vào hệ thống thì giá đã khác. “Ức nữa là lúc đầu mình đặt lệnh thường và sau đó không khớp được nhưng cũng không hủy, không sửa được. Đến ngày 8.6 để chắc chắn lệnh giao dịch được tôi phải nhắm mắt mà bán và đặt luôn bằng lệnh MP - lệnh thị trường - và chỉ bán được giá 51.000 đồng/CP. Chuyện lãi lỗ không phải do mình mà do hệ thống thì mới tức”, chị Quyên nói.

Với người bán có thể lỗ ít hơn hoặc giảm lãi, nhưng với người mua thì có khi bi kịch hơn vì dễ dàng bị “đu đỉnh”. Anh Hải, một NĐT tại TP.HCM, vẫn bất mãn khi kể về trường hợp của chính mình. Đó là sau khi một số CP ngành dầu khí đã tăng từ cuối tuần trước đó, nên đến đầu phiên 8.6 khi giá điều chỉnh, anh đặt lệnh mua 5.000 CP PVD với lệnh bình thường. Sốt ruột vì sau đó lệnh vẫn chưa khớp, nhưng không thể hủy hay sửa được nên anh đặt lệnh MP để mua tiếp 5.000 CP PVD. Lệnh MP được thực hiện thì sau đó giá PVD giảm sàn và khớp luôn lệnh đặt trước đó. “Cuối cùng tôi phải ôm gấp đôi lượng CP cần mua, nên khi giá giảm sàn thì thiệt hại tôi phải gánh chịu lên gấp đôi. Chỉ sau 2 phiên, CP chưa được phép bán ra đã bị lỗ gần 15%. Nếu như trước đó vẫn sửa, hủy lệnh được thì số lỗ của mình không nhiều như vậy”, anh Hải bức xúc.

Một NĐT tên Huy đã tham gia thị trường từ hơn 10 năm qua cũng cho rằng các NĐT nhỏ lẻ luôn là người chịu thiệt hại nặng nề nhất. Anh Huy nhấn mạnh: Trong lịch sử của thị trường chứng khoán Việt Nam chưa bao giờ có việc cấm hủy, sửa lệnh giao dịch. Đó là chưa kể, các công ty chứng khoán chỉ ngừng tính năng hủy, sửa lệnh trên phần mềm giao dịch trực tuyến, nhưng các môi giới vẫn hủy, sửa được. Như vậy bộ phận tự doanh của công ty chứng khoán và các NĐT lớn sẽ được ưu tiên hơn? Tính công bằng của thị trường ở đâu? Do đó, anh Huy cho rằng tình trạng này vẫn tiếp tục thì nên giảm hoặc tạm ngừng giao dịch để hạn chế rủi ro là tốt nhất.

Ông Nguyễn Hồng Điệp, chuyên gia chứng khoán tại TP.HCM, nhận định tình trạng nghẽn lệnh kéo dài trên HOSE khiến NĐT chán nản và đến khi công ty chứng khoán không cho NĐT hủy, sửa lệnh giao dịch là giọt nước tràn ly. Theo điều số 17 Quy định về giao dịch chứng khoán do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ban hành, NĐT được toàn quyền sửa những lệnh chưa khớp và việc đó được ghi nhận bằng văn bản hoặc trên phương thức giao dịch online. Vị chuyên gia này cho hay đã có cuộc họp giữa giám đốc của một số công ty chứng khoán và lãnh đạo Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) ngay sau khi hệ thống bị ngừng giao dịch phiên chiều 1.6 vì quá tải và họ đã thỏa hiệp để ngừng cho NĐT sửa, hủy lệnh giao dịch. Bản thân HOSE đã “lách luật” khi sau đó gửi văn bản cho công ty chứng khoán chỉ yêu cầu “quản lý” việc sửa, hủy lệnh trong một số khung giờ trong ngày. Thông thường khi đưa ra một quyết định nào có ảnh hưởng đến giao dịch của NĐT thì các sở giao dịch phải lấy ý kiến thành viên thị trường rồi sau đó mới có thể áp dụng nếu được đa số đồng ý. Còn lần này chỉ có HOSE và các công ty chứng khoán âm thầm áp dụng.

Ông Nguyễn Hồng Điệp nêu ví dụ: Một NĐT có 10.000 CP A. Nếu đặt bán từ lúc 9 giờ, nhưng lệnh vẫn chưa khớp, thì số CP đó cũng sẽ bị giam trên hệ thống đến hết giờ giao dịch và họ không thể làm gì được nữa dù biết rằng để đến ngày hôm sau, giá CP của mình sẽ tiếp tục giảm. Tương tự nếu NĐT muốn đặt mua thì số tiền của họ cũng bị giam đến hết ngày. Vì vậy, cơ hội mua hay bán đều không còn. Sau đó nhiều người đã rút kinh nghiệm, nên quyết liệt hơn, đặt lệnh mua bán bằng mọi giá (theo lệnh thị trường) khi sự hoảng loạn lên cao. Dù khó để NĐT chứng minh được thiệt hại của mình, nhưng chỉ cần ước tính trong 2 phiên giảm điểm đầu tuần, thị trường chứng khoán đã mất khoảng 8 tỉ USD vốn hóa cho thấy sự thiệt hại của rất nhiều NĐT và cả nền kinh tế Việt Nam.

Ngày 10.6, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã ký Quyết định số 81/QĐ-TTr quyết định thanh tra hành chính tại Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE). Ngày 11.6, Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính (VAFI) gửi đơn đến Bộ Tài chính đề nghị cần thiết phải có đợt thanh tra toàn diện HOSE như nguyên nhân tại sao đã qua 20 năm vận hành phần mềm giao dịch do Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan cung cấp mà HOSE không thể làm chủ công nghệ vận hành; Thanh tra dự án làm phần mềm giao dịch mới được cung cấp bởi Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc; Thanh tra tình trạng các CP rác nhưng được lựa chọn vào chỉ số VN30; Thanh tra tình trạng thổi giá chứng khoán thu lợi bất chính...

“Những quy định đó là coi thường NĐT, coi thường quy định giao dịch, coi thường pháp luật như hiện nay. Trong khi đó ở nhiều nước, khi sở giao dịch vi phạm sẽ bị xử phạt ngay mà không cần đợi đơn khiếu kiện từ NĐT. Đồng thời cơ quan quản lý sẽ áp dụng ngay những chính sách nào đó để đền bù tổn thất cho NĐT như miễn hay giảm phí giao dịch một thời gian”, ông Nguyễn Hồng Điệp nói.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI, cho rằng NĐT có quyền khiếu kiện các công ty chứng khoán không cho phép NĐT hủy, sửa lệnh giao dịch. Trong khi đó, HOSE không đảm bảo được giao dịch thông suốt khiến NĐT bị thiệt hại là phải chịu trách nhiệm. Nhà nước cần phải xem xét bổ sung khung pháp lý liên quan cho thị trường chứng khoán. Trong đó phải có biện pháp xử lý phòng ngừa rủi ro cụ thể. Đồng thời phải có giải pháp khắc phục, xử phạt người chịu trách nhiệm và bồi thường cho NĐT ngay tức khắc.