Bí ẩn căn nhà cổ hơn trăm tuổi ở Há Súng

Với sự bí ẩn về nguồn gốc lịch sử và lối kiến trúc cổ được coi là bản gốc của kiến trúc giao thoa Mông - Hoa Nam, ngôi nhà cổ Há Súng (nằm cách Cột cờ Lũng Cú 24 km, cách Dinh thự Nhà Vương chưa đầy 3 km) chắc chắn sẽ gây hiếu kỳ cho dân đam mê du lịch, yêu khám phá.

Thuộc sở hữu của dòng họ Vừ, căn nhà hơn 100 năm tuổi nằm giấu mình sau một quả núi trong một thung lũng khuất tầm mắt ở thôn Há Súng, xã Lũng Táo. Công trình có kiến trúc đồ sộ, khác biệt với tất cả các căn nhà khác trong vùng.

Cấu trúc căn nhà gồm ba khối lớn ghép lại, trong đó hai nhà bên hông trái - phải sẽ thụt lại hình ngang, nhà chính giữa nhô ra phía trước. Theo cách tả của người dân, căn nhà mang hình dáng con chim đại bàng đang tung cánh.

Những bậc thang làm bằng đá trải dài dẫn lên cửa chính, hai khối đá lớn vuông vức có khắc hoa văn kỳ công dưới chân trụ cổng. Cửa chính làm bằng gỗ với ngạch cửa cao, một kiến trúc quen thuộc của đồng bào Mông.

Căn nhà bốn phía đều có tầng lửng, dạng nhà tầng bằng gỗ, cả ban công lẫn cột đều là gỗ quý. Theo một số tài liệu thu thập được, căn nhà họ Vừ và dinh thự nhà Vương cùng được thi công bởi một nhóm thợ được thuê từ Hoa Nam, Trung Quốc, nên kiến trúc hai ngôi nhà có sự tương đồng.

Giữa nhà là khoảng sân gọi là "giếng trời", xung quanh là gian buồng khách, phòng ngủ, nhà bếp. Hiện tại, 4 gia đình nhà họ Vừ (đến nay là thế hệ thứ 8) vẫn duy trì những hoạt động thường ngày.

Phòng tiếp khách của gian giữa ngôi nhà, nơi có một ban thờ cổ với chân bàn thờ theo hình chân con dê, màu đen tuyền bám đầy bụi.

Hiện tại, tầng 2 được tận dụng là kho lương thực.

Phủ kín nhà là mái ngói âm dương đã phủ rêu. Tiểu tiết trang trí tinh tế, tỉ mỉ với hình ảnh hoa, quả anh túc xuất hiện khắp nơi. Từ cột kèo gỗ đến chân cột nhà bằng đá nguyên khối, chạm trổ cửa sổ đều mang hoạ tiết loài hoa đặc quyền của giới quý tộc bấy giờ.Chiếc bồn tắm sữa dê hình bán nguyệt được chế tác từ một tảng đá nguyên khối, nặng hàng trăm kg.

Ông Vừ Sứa Bư (80 tuổi) cho biết, ngôi nhà hơn trăm năm tuổi chưa bao giờ được trùng tu, sửa chữa. Theo thời gian, nhiều hạng mục của căn nhà đang xuống cấp trầm trọng. Một số căn phòng bị bỏ không vì quá cũ nát. Mặt trước của nhà đã hằn rõ vết tích thời gian: Sơn vôi cũ đã tróc lở, bong thành những vết sâu.