25/12/2023 Cập nhật ĐHCĐ 2024

BHXH Việt Nam nêu lý do chưa DN nào bị xử lý hình sự về trốn đóng BHXH

Cử tri đề nghị, các doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động phải bị xử lý nghiêm.

BHXH Việt Nam vừa có văn bản số 4304/BHXH-TCKT gửi Đoàn đại biểu Quốc hội Tp.Hồ Chí Minh về việc trả lời cử tri gửi tới trước kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV.

Theo đó, cử tri đề nghị các doanh nghiệp trốn đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động phải bị xử lý nghiêm.

Trả lời nội dung này, Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam cho biết, những năm vừa qua, ngành BHXH Việt Nam đã quyết liệt triển khai đồng bộ nhiều giải pháp đôn đốc thu hồi số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN như: Điều tra, khảo sát, nắm bắt, phân loại để có các giải pháp phù hợp với từng đơn vị, tuyên truyền, đối thoại, đôn đốc, kiểm tra, thanh tra, xử phạt vi phạm hành chính, công khai danh tính, đến cơ quan Công an, kiến nghị điều tra, khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015; đồng thời tranh thủ sự ủng hộ của cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp và phối hợp với các Ngành Lao động -Thương binh và Xã hội, Thuế, Công an, Kế hoạch - Đầu tư, Báo chí, truyền thông và các tổ chức chính trị - xã hội có liên quan trong thực hiện các giải pháp nhằm giảm số tiền chậm đóng. Chính vì vậy, tỉ lệ số tiền chậm đóng so với số phải thu giảm dần qua từng năm. Nếu như năm 2016 tỉ lệ này là 3,75% thì đến hết năm 2022 giảm xuống còn 2,91%, thấp nhất từ trước đến nay.

Ngành BHXH Việt Nam cũng quyết liệt trong việc thanh tra chuyên ngành, phối hợp thanh tra, kiểm tra liên ngành về đóng BHXH, BHTN, BHYT, xử phạt vi phạm hành chính và lập hồ sơ kiến nghị khởi tố đối với các hành vi vi phạm về đóng BHXH, BHTN, BHYT, cụ thể giai đoạn 2016-15/11/2023 Ngành BHXH Việt Nam đã ban hành hơn 4.252 quyết định xử phạt vi phạm hành chính về đóng BHXH, BHTN, BHYT với số tiền xử phạt là 217,9 tỷ đồng; giai đoạn 2018 (Bộ luật Hình sự có hiệu lực) - 10/2023 đã lập, gửi 378 hồ sơ kiến nghị cơ quan có thẩm quyền thực hiện điều tra, khởi tố hành vi có dấu hiệu tội phạm quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự.

Đặc biệt, trong năm 2023, BHXH Việt Nam đã phối hợp với Cục An ninh Chính trị nội bộ, Văn phòng Bộ Công an thực hiện kiểm tra liên ngành việc chấp hành pháp luật về đóng BHXH, BHTN, BHYT của doanh nghiệp trên địa bàn Tp.HCM và tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu với mục tiêu phát hiện đơn vị có dấu hiệu chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHTN, BHYT, lập hồ sơ làm căn cứ xử lý vi phạm, đồng thời làm rõ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế chính sách các quy định của pháp luật liên quan đến chậm đóng, trốn đóng để kiến nghị, đề xuất các cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện chính sách.

Mặc dù đã triển khai quyết liệt các biện pháp nêu trên, tuy nhiên đến nay tình trạng, chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN vẫn xảy ra, ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động, do một số nguyên nhân chính như: Ý thức chấp hành chính sách pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN của nhiều chủ sử dụng lao động còn chưa nghiêm; thiếu quan tâm đến quyền lợi của người lao động (NLĐ); doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong sản xuất kinh doanh, do thiên tai, dịch bệnh, ảnh hưởng của suy thoái kinh tế toàn cầu...

Đến nay, chưa có doanh nghiệp nào bị xử lý hình sự về hành vi trốn đóng BHXH, BHTN, BHYT nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ những vướng mắc về cơ chế chính sách cũng như thực tiễn thực hiện.

Thứ nhất, nguyên nhân từ quan điểm áp dụng pháp luật.

Điều 216 Bộ luật hình sự quy định, hành vi cấu thành tội trốn đóng là hành vi “Không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định” và “Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm”. Tuy nhiên, khi áp dụng quy định để xử lý hình sự thì vẫn còn nhiều quan điểm khác nhau: (1) có quan điểm cho rằng: hành vi đã bị xử phạt là hành vi “không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định” (2) quan điểm khác lại xác định: hành vi đã bị xử phạt phải là hành vi “trốn đóng” và việc xử phạt VPHC về hành vi trốn đóng là một trong những điều kiện để khởi tố đối với tội danh này.

Thứ hai, nguyên nhân từ vướng mắc trong việc xác định hành vi vi phạm.

Cơ quan BHXH đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc xác định hành vi trốn đóng để xử phạt vi phạm hành chính. Mặc dù, việc xử phạt hành chính đối với hành vi trốn đóng đã được quy định tại Điểm a khoản 7 Điều 39 Nghị định số 12/2022/NĐ-CP và khoản 2 Điều 80 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP nhưng không có văn bản nào quy định rõ khái niệm thế nào là “trốn đóng” do vậy không có cơ sở xác định yếu tố lỗi để xử phạt hành chính về hành vi “trốn đóng” làm cơ sở, tiền đề cho việc xử lý hình sự.

Thực tế cho thấy, hiện nay trong quá trình xử phạt vi phạm hành chính cơ quan BHXH chỉ có thể xác định là không đóng hoặc đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH, BHTN, BHYT và đóng không đúng mức đóng BHXH, BHTN, BHYT quy định… mà không đủ công cụ, phương pháp (như cơ quan điều tra) để xác định được các hành vi đó là trốn đóng hay không phải trốn đóng cũng không chứng minh được người có nghĩa vụ đóng BHXH, BHTN, BHYT cố ý và có hành vi gian dối và bằng thủ đoạn như hướng dẫn tại Điều 2 Nghị quyết số 05/2019/NQ- HĐTP.

Thứ ba, vướng mắc từ chủ thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Mặc dù, việc quy định pháp nhân thương mại là chủ thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự là tiến bộ, tuy nhiên việc xử lý hình sự hướng tới chủ thể này mang tính trách nhiệm chung và chỉ có thể áp dụng hình phạt tiền nên hạn chế tính răn đe, phòng ngừa hành vi vi phạm của pháp luật.

Hiện nay, BHXH Việt Nam đã và đang tích cực kiến nghị, đề xuất và phối hợp với các cơ quan chức năng trong quá trình bổ sung, sửa đổi các quy định pháp luật liên quan đến việc xử lý vi phạm về trốn đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT tạo sự đồng bộ giữa các quy định pháp luật hành chính và pháp luật hình sự trong việc xử lý các hành vi vi phạm của cá nhân, tổ chức có nghĩa vụ đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT.

Dự thảo Luật BHXH sửa đổi đã bổ sung một số nội dung, quy định rõ hành vi chậm đóng, trốn đóng, gia tăng hình phạt đối với người SDLĐ chậm đóng, trốn đóng BHXH như: phạt tiền theo ngày, trường hợp đã áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm hành chính mà vẫn không đóng hoặc đóng không đủ số tiền bảo BHXH bắt buộc phải đóng từ 6 tháng trở lên thì ngừng sử dụng hóa đơn, từ 12 tháng trở lên hoãn xuất cảnh đối với người đại diện theo pháp luật, người được ủy quyền thực hiện quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật,.. nhằm giảm, hạn chế tình trạng chậm đóng, trốn đóng BHXH đảm bảo quyền lợi cho NLĐ.