Bầu cử tổng thống Mỹ: Rắc rối quanh con số 270

Bà Hillary Clinton hơn đối thủ Donald Trump 2,9 triệu phiếu phổ thông trong năm 2016, nhưng bà vẫn thua. Ông Donald Trump hồi đó thắng nhờ phiếu đại cử tri, theo hệ thống được quy định trong Hiến pháp Mỹ và được củng cố qua nhiều thế kỷ.

Đây là nguyên nhân sản sinh ra con số thần kỳ. Để tiến vào Nhà Trắng, một ứng viên tổng thống phải giành được ít nhất 270 phiếu đại cử tri, tức là quá bán của tổng số 538 phiếu đại cử tri của tất cả 50 bang.

Mỗi bang được phân bổ số phiếu đại cử tri khác nhau, dựa trên số nghị sĩ mà họ có trong Hạ viện, thông thêm 2 thượng nghị sĩ.

California được nhiều phiếu đại cử tri nhất, với 55 phiếu, tiếp theo là Texas với 38 phiếu. Ứng viên chiến thắng ở New York hay Florida có thể bỏ túi 29 phiếu đại cử tri. Illinois và Pennsylvania mỗi bang có 20 phiếu đại cử tri. Còn lại trong top 10 bang nhiều phiếu đại cử tri nhất là Ohio với 18 phiếu, Georgia và Michigan mỗi bang 16 phiếu, và Bắc Carolina 15 phiếu.

Ông Trump có nhiều con đường để tiến tới con số 270, nhưng lộ trình tốt nhất là thắng ở Florida và Pennsylvania. Nếu ông giành được cả hai bang này và giữ vững ở Bắc Carolina và Arizona, hai nơi ông đã thắng hồi năm 2016, ông sẽ tái đắc cử. Với 29 phiếu đại cử tri, Florida là bang quan trọng nhất với ông Trump. Thất bại ở đây sẽ khiến ông gần như không thể giữ được Nhà Trắng nữa.

Florida dừng nhận phiếu qua thư sau ngày 3/11 và kết quả kiểm phiếu của bang này dự kiến sẽ có trong cùng ngày.

Ông Biden cần gì?

Nhóm vận động của ông Joe Biden đang tập trung vào các bang miền Trung Tây và những nơi ông Trump chiến thắng năm 2016, gồm Michigan, Wisconsin và Pennsylvania. Ông Biden cũng đầu tư vào Arizona, bang chưa từng ủng hộ ứng viên Dân chủ nào kể từ năm 1996. Ông Biden còn chú trọng cả Florida, món quà lớn nhất trong số các chiến trường lâu năm và là bang gần như chặn đường thắng của ông Trump nếu quay sang ủng hộ đảng Dân chủ.

Khi người dân Mỹ tham gia tổng tuyển cử, họ chọn ra một nhóm đại cử tri. Các đại cử tri sau đó bỏ phiếu để quyết định ai là người trở thành tổng thống tiếp theo của Mỹ. Thông thường, phiếu đại cử tri phù hợp với lựa chọn của đa số phiếu phổ thông.

Tuy nhiên, hệ thống phiếu đại cử tri hiện nay cho phép một ứng viên chiến thắng dù thua về số phiếu đại phổ thông. Điều này xảy ra trong các cuộc bầu cử năm 1824, 1876, 1888, 2000 và 2016.

Để tránh khả năng người thua số phiếu phổ thông lại chiến thắng số phiếu đại cử tri, 15 bang và thủ đô Washington tham gia Thỏa thuận phiếu phổ thông toàn quốc để dành tất cả số phiếu đại cử tri của họ cho ứng viên nào giành được nhiều phiếu phổ thông hơn trên cả nước chứ không bỏ cho ứng cử viên thắng ở bang mình như trước nữa.

Trong số 15 tiểu bang này có 9 tiểu bang mà ông Trump đã thắng năm 2016. Đó là Arizona, Florida, Georgia, Idaho, Indiana, Kansas, Bắc Carolina, Ohio và Nam Carolina. Tổng cộng 15 tiểu bang đã tập hợp được 195 phiếu đại cử tri, vì thế vẫn cần tìm thêm một số bang để có đủ 270 phiếu cần thiết.

Tòa án tối cao Mỹ gần đây ra phán quyết trong vụ kiện ở tiểu bang Washington do 3 người trong cử tri đoàn của tiểu bang đệ đơn. Năm 2016, ba người gồm Peter Chiafalo, Levi Guerra và Esther John được tiểu bang cử làm đại cử tri đi bỏ phiếu trong cử tri đoàn. Đáng lẽ phải bầu cho bà Clinton vì bà đã thắng ở tiểu bang thì ba người này lại bỏ phiếu cho ông Trump.

Năm 2019, chính quyền tiểu bang phạt mỗi người 1.000USD về tội làm trái với lời hứa khi được đề cử. Nhưng họ không đồng ý và đâm đơn kiện, cho rằng mỗi đại cử tri có quyền bỏ phiếu theo ý kiến của mình. Vụ kiện được đưa lên Tòa tối cao của tiểu bang và bị bác bỏ, sau đó được đưa lên Tòa án tối cao liên bang.

Tháng 7 năm nay, Tòa án tối cao liên bang Mỹ ra phán quyết ủng hộ quyết định của bang Washington.

Tòa án tối cao liên bang Mỹ dựa vào điều II, khoản 1 trong Hiến pháp Mỹ, quy định rằng các tiểu bang có quyền chỉ định đại cử tri, và quyền này bao gồm cả quyền ấn định điều kiện cho việc chỉ định. Điều đó nghĩa là tức là tiểu bang có quyền đặt điều kiện rằng người được chỉ định tham gia cử tri đoàn phải tôn trọng lựa chọn của đa số dân, do đó phải bỏ phiếu cho người thắng cử ở tiểu bang.

Phán quyết này mở đường cho các tiểu bang yêu cầu những người đại diện của họ tham dự cử tri đoàn phải bỏ phiếu cho ứng cử viên nào mà tiểu bang thấy xứng đáng hơn.