Bất đồng không hồi kết, "cửa hẹp" khó lách qua, đàm phán Anh-EU bế tắc trong hạn chót

Đàm phán Anh-EU đang trong giai đoạn cuối cùng về một thỏa thuận thương mại hậu Brexit. Thế nhưng, nhiều thách thức đang bủa vây.

Nếu cả hai bên không thể đạt được một thỏa thuận mới, viễn cảnh này sẽ gây ra thiệt hại và rào cản lớn hơn đối với các nhà xuất khẩu của cả hai bên. Ba vấn đề mấu chốt chưa thể giải quyết được hiện nay là quyền đánh bắt cá, chính sách cạnh tranh và công tác quản trị bất kỳ thỏa thuận tương lai nào mà hai bên đạt được.

Vương quốc Anh đã chấm dứt tư cách thành viên của EU vào tháng 1/2020, song nước này đã đồng ý tuân thủ các quy tắc của châu Âu cho đến cuối năm 2020 để cả hai bên có thể đàm phán và đi đến ký kết các thỏa thuận thương mại mới.

Tuy nhiên, chính điều này đã trở thành một nhiệm vụ khó khăn khi các cuộc đàm phán bị mắc kẹt về 3 vấn đề nói trên kể từ mùa Xuân 2020. Ngoại trưởng Anh Dominic Raab chia sẻ với hãng tin BBC hôm 29/11: "Đây là một tuần rất quan trọng, tuần lễ cuối cùng có ý nghĩa thực sự to lớn”.

Cả hai bên cần đạt được các thỏa thuận thương mại mới và trình lên Quốc hội hai bên xem xét, chỉnh sửa trước cuối năm 2020. Nếu Anh và EU hai bên không tìm được tiếng nói chung sẽ dẫn đến một kịch bản không có thỏa thuận, gây ra thiệt hại và các rào cản cao hơn đối với các nhà xuất khẩu của cả hai bên. Theo Ngoại trưởng Raab, việc đạt được bước đột phá phụ thuộc vào việc hóa giải bất đồng về một số vấn đề “khá hẹp”.

Đó là các vấn đề mấu chốt chính liên quan quyền đánh bắt cá, chính sách cạnh tranh và công tác quản lý bất kỳ thỏa thuận nào trong tương lai. Hai bên bất đồng về mức độ tiếp cận của các thuyền viên châu Âu trên các vùng biển của Vương quốc Anh và về loại quy tắc cạnh tranh thị trường nào nên được áp dụng để đảm bảo việc Anh rời EU không hủy hoại thị trường chung của EU.

Ngoại trưởng Ireland Simon Coveney hôm 30/11 khẳng định, vấn đề quyền đánh bắt cá còn "nan giải" hơn cả vấn đề liên quan các quy tắc cạnh tranh. Ông Coveney cho rằng, nếu không có thỏa thuận về đánh bắt cá, thì “tất cả mọi thứ có thể đổ bể”, nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề này với toàn bộ quá trình đàm phán.

Hạn ngạch đánh bắt và quyền tiếp cận lãnh hải của Anh là những vấn đề do Brussels quyết định. Thế nhưng, Chính phủ Vương quốc Anh nói rằng họ đã rời khỏi EU nhưng lại muốn giành lại quyền kiểm soát vùng biển của mình. Nữ chuyên gia này lưu ý rằng nếu có một thỏa thuận, thỏa thuận này cần sớm được hoàn tất vì các doanh nghiệp cần chuẩn bị và ngư dân của cả hai bên cần biết những gì sẽ xảy ra vào ngày đầu tháng 1/2021.

Về khả năng hai bên liệu có đạt được một thỏa thuận, Sky News dẫn lời Trưởng đoàn đàm phán của EU Michel Barnier trả lời báo giới London một cách đơn giản rằng: “Hãy để chúng tôi làm việc”. Tuy nhiên, trước khi đến London để đàm phán, ông Barnier lưu ý “vẫn tồn tại những khác biệt đáng kể”.

Đầu tuần trước, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nhận định "đây là những ngày quyết định" trong quá trình đàm phán, song bà không thể khẳng định liệu chắc chắn sẽ đi đến một thỏa thuận hay không.

Trong khi đó, thông điệp ở London mang tính tích cực hơn. Trưởng đoàn đàm phán của Vương quốc Anh David Frost hôm 28/11 nói “mặc dù đã muộn, song vẫn có thể đạt được một thỏa thuận”.

Cuối tuần qua, một quan chức châu Âu giấu tên nói với CNBC rằng bước đột phá phụ thuộc vào cuộc điện đàm giữa Thủ tướng Anh Boris Johnson và bà von der Leyen.

Tuy nhiên, vẫn chưa có bất kỳ kế hoạch nào cho cuộc gọi giữa hai quan chức này. Trong khi đó, doanh nghiệp hai bên chờ các cuộc đàm phán kết thúc. Cuối tháng 9/2020, Phòng Thương mại Anh đã cảnh báo về “những lỗ hổng lớn” trong hướng dẫn của chính phủ đối với các doanh nghiệp nếu hai bên không đạt được thỏa thuận nào.

Là một thành viên của EU trong hơn 40 năm, nhiều nhà xuất khẩu của Anh dựa vào nguyên liệu thô hoặc khách hàng có trụ sở tại châu Âu và ngược lại. Tin tức cho hay, các nhà sản xuất ô tô đang dự trữ ô tô và các bộ phận để tránh bị đánh thuế trong trường hợp Anh và EU không đạt được thỏa thuận.

Trong bối cảnh Anh và EU vẫn bế tắc trong việc khơi thông một thỏa thuận thương mại tự do, hãng tin AFP cho biết, chính phủ Anh ngày 1/12 đã kêu gọi doanh nghiệp trong nước sẵn sàng hoàn tất các công tác chuẩn bị cho giai đoạn chuyển giao Brexit trong thời gian một tháng nữa, nhằm tránh xảy ra bất kỳ khả năng gián đoạn hoạt động nào khi các quy định mới bắt đầu có hiệu lực vào ngày 1/1/2021.

Anh sẽ chính thức rời EU vào ngày 31/1/2020, song theo thỏa thuận "ly hôn" ký kết với Brussels, London vẫn tuân theo các quy định của EU cho đến hết năm 2020.

Giới doanh nghiệp Anh phàn nàn về việc chính phủ chưa giúp họ thực hiện các kế hoạch chuẩn bị và dự phòng đầy đủ, cho rằng các bộ trưởng đang đánh giá thấp quy mô thực sự của những thách thức phía trước.

Dù Anh và EU có đạt được thỏa thuận thương mại hay không thì vấn đề quan liêu, thủ tục giấy tờ rườm rà trong công tác kê khai hải quan và cấp phép hải quan sẽ thế chân cho quá trình chuyên chở theo đúng luật lệ đối với hàng hóa đến và rời khỏi EU.

Ngoài ra, những người đi lại vì mục đích thương mại hoặc du lịch sẽ phải đối mặt với nguy cơ ách tắc giấy tờ tại khu vực kiểm soát biên giới ở cả hai bờ eo biển Manche cũng như tại các sân bay. Bộ trưởng Văn phòng Nội các Anh Michael Gove ngày 1/12 thừa nhận rằng, những thay đổi tới đây sẽ đồng nghĩa với nguy cơ xảy ra sự gián đoạn tạm thời tại khu vực biên giới.