Báo Mỹ: Xuất khẩu tăng mạnh, nhưng Việt Nam “còn nhiều việc phải làm”

Theo trang mạng của tờ Wall Street Journal (Mỹ) ngày 6/10, Việt Nam đã chiếm một số thị phần xuất khẩu công nghệ của Trung Quốc, nhưng vẫn còn nhiều việc phải làm.

Các nước Đông Nam Á đang trở thành giải pháp thay thế hấp dẫn cho Trung Quốc khi thế giới “vẽ lại” bản đồ thương mại. Tuy nhiên, những nước này cần nỗ lực nhiều hơn nếu muốn thu hút hơn nữa chuỗi cung ứng công nghệ. Việt Nam là một trường hợp điển hình.

Số liệu chính thức cho thấy, trong quý 3/2022, kinh tế Việt Nam tăng trưởng 13,7% so với cùng kỳ năm 2021 nhờ tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ, “hiệu ứng cơ sở” thấp và tiêu dùng tư nhân phục hồi mạnh.

Căng thẳng Mỹ-Trung, chính sách “Không COVID-19” của Trung Quốc và cuộc chiến giữa Nga và Ukraine đã phơi bày các rủi ro của chuỗi cung ứng sản xuất quá tập trung. Việt Nam là nước được hưởng lợi lớn do gần Trung Quốc và tham gia vào hàng loạt hiệp định thương mại tự do. Hiện Việt Nam có cơ hội tiến xa hơn trong chuỗi giá trị, không chỉ dừng lại ở khâu lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm. Tuy nhiên, Việt Nam sẽ cần phải đầu tư nhiều vào hạ tầng và nguồn nhân lực để đạt được điều đó vì đây là việc không hề nhỏ.

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), kim ngạch xuất khẩu công nghệ cao của Việt Nam đã tăng lên mức 101,53 tỷ USD vào năm 2020 so với mức 3,01 tỷ USD năm 2008. Dữ liệu của Goldman Sachs cho thấy, kể từ năm 2017, tỷ trọng nhập khẩu công nghệ của Mỹ trực tiếp từ Trung Quốc đã giảm 10 điểm phần trăm, chủ yếu do xuất khẩu điện thoại di động từ Trung Quốc chậm lại.

Việt Nam là nước hưởng lợi lớn nhất: Việt Nam đã tăng 6 điểm phần trăm thị phần nhập khẩu công nghệ của Mỹ so với cùng kỳ, chủ yếu là do các khoản đầu tư lớn của các tập đoàn sản xuất điện tử của Hàn Quốc như Samsung.

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung có lẽ đã kích hoạt quá trình này, nhưng đại dịch COVID-19 dường như cũng đóng vai trò quan trọng. Nhiều công ty đang tìm cách thiết lập chuỗi cung ứng đáng tin cậy hơn bằng cách đa dạng hóa và chuyển dịch khỏi Trung Quốc. Việt Nam hiện có nhà máy Samsung, Intel, Foxconn và LG. Là nơi cung ứng một phần nhỏ sản lượng toàn cầu của Apple, Việt Nam là một trong những nước đang được các công ty chú ý để thay thế cho Trung Quốc.

Tuy nhiên, nhiều thập kỷ qua, hoạt động sản xuất ngày càng bị phụ thuộc vào Trung Quốc và ngày càng bám rễ sâu sắc. Trong bài viết gần đây, Oxford Economics cho biết dù dự báo Việt Nam sẽ gia tăng xuất khẩu, nhưng để cắt đứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc, Việt Nam sẽ phải ngừng liên kết với ngành công nghiệp Trung Quốc mà giờ vẫn không có nhiều chỉ dấu nào về điều này. Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào nguyên liệu đầu vào của nước ngoài.

Việc dịch chuyển từ khâu lắp ráp đến việc trở thành nơi sản xuất các linh kiện công nghệ cao mà sau đó được sử dụng ở nơi khác là một thử thách rất lớn. Tối thiểu, Việt Nam phải có lực lượng lao động có trình độ cao hơn, khỏe hơn và đầu tư cơ sở hạ tầng mới. Lợi thế quan trọng của Trung Quốc là hạ tầng điện và giao thông ưu việt, đội ngũ kỹ sư chất lượng cao vì đa phần được đào tạo ở nước ngoài.

Việt Nam đã nhận thấy tín hiệu sụt giảm xuất khẩu khi nền kinh tế Mỹ đang mất động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, triển vọng dài hạn của Việt Nam vẫn đầy khả quan. Điều này sẽ đặc biệt đúng nếu kim ngạch xuất khẩu được sử dụng để đầu tư cải thiện hạ tầng và nhân lực cùng các yếu tố khác và nếu quan hệ Trung-Mỹ vẫn trong tình trạng căng thẳng.