Bạn có biết làm cho tâm trạng tốt hơn?

Mình vốn là dân kỹ thuật công nghệ, cho nên đam mê các kiểu "hack and trick". Nghiên cứu các vấn đề thường dưới cái nhìn khoa học cơ bản, không thích kiểu nói chơi chơi, thiếu dẫn chứng, thiếu bằng chứng khoa học và hời hợt.

Hôm nay đọc được một bài khá thú vị của Tiago Forte, chuyên gia về Personal Knowledge Management và Productivity System về một đề tài hấp dẫn là "tâm trạng" (mood).

Có lúc bạn có một tâm trạng tốt nhưng cũng nhiều khi bị "tụt mút" nhanh chóng, không hiểu do đâu? Trong bài báo "Mood as Representation of Momentum" của Eran Eldar, Robb, B. Rutledge, Raymond J. Dolan, Yael Niv trên Cognitive Science (Khoa học nhận thức), các nhà nghiên cứu đã đưa ra một giả thuyết rằng tâm trạng là "biểu hiện của các động lực trong tâm trí" (represent momentum in the mind.)

Nói một cách dễ hiểu, hãy lấy một ví dụ sau:

Một con sóc nhật được một hạt dẻ trên cây thứ nhất, sau đó hạt dẻ trên cây thứ 2, rồi thứ ba. Hỏi tâm trạng nó thế nào?

Con sóc sẽ cập nhật kỳ vọng (expectation) mỗi khi nhận được kết quả của lần tìm kiếm hạt dẻ. Nếu nó là là một "con sóc lý trí" không bị các cảm xúc (emotion) chi phối, kỳ vọng là một đường thẳng tuyến tính (linear) như hình vẽ nhưng may mắn (hoặc không), con sóc là một động vật có "thất tình, lục dục". Cho nên ngay sau khi nó nhặt được hạt dẻ từ cây thứ nhất, kỳ vọng của nó đã tăng lên. Rồi tiếp tục tăng khi nhận được hạt dẻ ở cây thứ 2 và thứ 3. Đường kỳ vọng thực tế sẽ tăng không tuyến tính. Tăng giảm theo hàm mũ tùy thuộc vào tình hình kỳ vọng lúc đó.

Như thế con sóc sẽ có tâm trạng rất vui hoặc thất vọng!

Các tác giả nghiên cứu đã lượng hóa hàm hạnh phúc (mà thật ra là chỉ là (Subjective Well-Being SWB) theo một công thức như hình. Hãy nhớ rằng theo "Science of Happiness" hạnh phúc là một khái niệm khó đo lường nên chỉ có thể thực hiện đo SWB.

Bạn không cần hiểu các hàm tính toán cho mệt đầu. Chỉ cần nhớ một khẩu quyết là "tâm trạng là động lực của tâm trí". Từ đó có nhiều kết luận quan trọng.

"Fake it till make it" thực ra là có ý nghĩa. Tạo ra những tư thế ban đầu hay hành động tích cực sẽ gia tăng kỳ vọng và khiến bạn hạnh phúc hơn vì "Action primes emotion, and then emotion primes further action." (hành vi khích hoạt cảm xúc và cảm xúc kích hoạt hành động tiếp sau). Nó sẽ trở thành một chuỗi các kích hoạt domino và làm tăng trạng thái tốt của bạn.

Một trong những tiến bộ gần đây hấp dẫn nhất trong nghiên cứu về động lực của con người là lĩnh vực Psychological Capital (Vốn tâm lý), viết tắt là PsyCap. PsyCap đề xuất rằng con người có trữ lượng tài nguyên (reserve) về mặt cảm xúc, tâm linh, cụ thể là những hy vọng, khả năng phục hồi, sự lạc quan và hiệu quả.

PsyCap của một người có yếu tố di truyền chi phối đến 50%. Vì thế, bạn thấy có người lúc nào cũng lạc quan, người khác thì bi quan trước một hoàn cảnh cụ thể. Các yếu tố hoàn cảnh môi trường, tập luyện minh thức (mindfulness) đóng góp vào việc gia tăng PsyCap của bạn.

Mỗi sáng, bạn nên khởi đầu ngày mới bằng cách tập thể dục hay làm một hành động mang lại momemtun cho một ngày, Đó là hành động tăng trữ lượng Vốn tâm lý của bản thân. Và điều đó tất yếu mang lại cho bạn một tâm trạng tốt để khởi đầu một ngày mới.