Bài học đầu tư: Hãy nhìn vào rủi ro trước khi xuống tiền

Thị trường chứng khoán giảm mạnh những tuần vừa qua đã gây không ít thiệt hại cho nhà đầu tư; trong đó, nhiều danh mục bỗng chốc chuyển từ lãi sang lỗ trước đà bán tháo, cộng với tâm lý chần chừ hoặc không theo sát thị trường của nhiều người hoặc do điểm vào không tốt tại mức giá đã quá cao.

Theo những nhà đầu tư chuyên nghiệp, trước khi quyết định đầu tư, nên nhìn vào rủi ro nhiều hơn thay vì chỉ tập trung vào khả năng sinh lời có thể đạt được.

Những hy vọng về mức lãi khủng, có thể là do người khác vẽ ra hoặc do chính mình tự huyễn hoặc, đều có thể khơi dậy lòng tham và từ đó bị lóa mắt, khiến đưa ra quyết định rót tiền một cách dễ dãi mà không lường hết những rủi ro.

Hàng loạt vụ lừa đảo đầu tư tiền ảo tại Việt Nam trong vài năm qua là một minh chứng cụ thể. Dù những mức sinh lợi lên đến hàng chục lần trong một năm là điều khó tin nhưng vẫn dẫn dụ, lôi kéo được hàng chục nghìn người tham gia, rót tiền đầu tư mà không cần suy xét, cân nhắc những rủi ro có thể gặp phải bởi lòng tham đã làm mờ lý trí.

Đầu tư trên thị trường tài chính nói chung và chứng khoán nói riêng cũng thế. Không ít người rót tiền chỉ vì tin vào những mức sinh lời hấp dẫn từ khuyến nghị của người môi giới, người quen hoặc ngay cả nhận định từ những người không hề quen biết trên sàn. Đôi khi chính cả doanh nghiệp cũng đưa ra những dự án “bánh vẽ” và kế hoạch “trên trời” để lôi kéo nhà đầu tư mua cổ phiếu, tạo điều kiện thuận lợi cho mục tiêu tăng vốn.

Trong khi đó, nhiều người khi đặt mua một cổ phiếu cũng chỉ chú tâm về việc cổ phiếu đó có thể lên đến bao nhiêu, mức lời ra sao và có thể chốt lãi ở mức giá nào, mà ít chịu cân nhắc đến việc trong trường hợp ngược lại, có thể gánh khoản lỗ lớn đến đâu. Trước khi quyết định rót tiền vào một khoản đầu tư nào đó, điều đầu tiên cần xác định không phải là nó có thể lên giá tới bao nhiêu, mà là điểm cắt lỗ có thể chịu được tối đa là ở mức nào.

Với những nhà đầu tư chuyên nghiệp, khi mở một vị thế, việc xác định điểm cắt lỗ là quan trọng nhất và phải được cân nhắc đầu tiên. Sau đó sẽ tìm cách canh mua sao cho gần với điểm cắt lỗ nhất nhằm hạn chế thiệt hại, tránh tình trạng mua đuổi hoặc đua giá trong những thời điểm thị trường biến động mạnh và sự hào hứng tăng quá mức.

Cũng có thể xác định nguyên tắc chỉ mua những cổ phiếu mà tự bản thân đánh giá khả năng sinh lời phải cao gấp đôi tỷ lệ thua lỗ (theo tỷ lệ 2:1). Cụ thể, nếu muốn mua cổ phiếu A thì nên canh mua tại mức giá sao cho nếu phải cắt lỗ với mức 5% thì khả năng sinh lời của cổ phiếu đó trong trường hợp tăng giá ít nhất phải đạt 10%.

Với những nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm và có khả năng lọc cổ phiếu theo các mô hình kỹ thuật hoặc phân tích cơ bản, tỷ lệ này có thể lên đến 3:1, 4:1 hoặc 5:1, tức khả năng mang lại lợi nhuận phải gấp 5 lần thiệt hại trong trường hợp bị thua lỗ.

Dĩ nhiên mức chịu lỗ tối đa sẽ tùy thuộc vào khả năng mỗi người, vào nguồn vốn đầu tư, vào cổ phiếu, mục tiêu đầu tư dài hạn hay lướt sóng, hoặc tùy theo giai đoạn của thị trường. Tuy nhiên, thông thường mức cắt lỗ được khuyến nghị là 5% và tối đa chỉ từ 7-10%.

Mức lỗ ở một mã cổ phiếu không nên chiếm quá 2% tổng giá trị tài khoản của nhà đầu tư. Ví dụ khi tài khoản là 500 triệu đồng, thì mức lỗ tối đa có thể chấp nhận ở một cổ phiếu chỉ nên là 10 triệu đồng.

Nhà đầu tư nổi tiếng Warren Buffet từng có lời khuyên về đầu tư: “Nguyên tắc thứ nhất: đừng để mất tiền. Nguyên tắc thứ hai: đừng quên nguyên tắc số một”. Dĩ nhiên đã đầu tư thì sẽ có lãi có lỗ, nhưng cần nên hạn chế lỗ ở mức thấp nhất.

Do đó, trước khi vào lệnh, nên xác định trước điểm sẽ thoát ra trong trường hợp thị trường đi ngược với kỳ vọng, và nếu giá chạm điểm cắt lỗ xác định trước thì nhanh chóng cắt lỗ. Đừng bao giờ để một khoản lỗ nhỏ biến thành một khoản lỗ lớn.