Bắc Kinh và Mátxcơva gần gũi hơn bao giờ hết

Chuyến công du Nga của nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc và chuyến thăm Ukraine của Tổng thống Mỹ thể hiện những rạn nứt ngày càng sâu sắc giữa hai siêu cường thế giới và sự gần gũi hơn bao giờ hết giữa Bắc Kinh và Mátxcơva.

Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden đến Ukraine để gặp người đồng cấp Volodymyr Zelensky hôm 20/2 ở thủ đô Kiev giữa tiếng còi báo động không kích, Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban công tác đối ngoại Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc Vương Nghị đi theo hướng ngược lại, trên đường tới Nga. Quang cảnh của hai chuyến đi - diễn ra chỉ vài ngày trước lễ kỷ niệm một năm xung đột Nga-Ukraine (ngày 24/2) - thể hiện sự gia tăng các đường đứt gãy địa chính trị giữa hai siêu cường của thế giới.

Trong khi quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục đi xuống - gần đây nhất là do hậu quả từ vụ một khinh khí cầu của Trung Quốc bay vào không phận Mỹ và Tổng thống Biden ra lệnh cho quân đội bắn hạ vì đó có thể là khí cầu do thám. Trong khi đó, Trung Quốc và Nga vẫn thân thiết hơn bao giờ hết kể từ khi các nhà lãnh đạo của họ tuyên bố tình hữu nghị “không giới hạn” một năm trước - một phần do sự đối đầu chung của họ đối với Mỹ.

Và khi Mỹ cùng các đồng minh tái khẳng định sự ủng hộ của họ đối với Ukraine và tăng cường viện trợ quân sự, mối quan hệ đối tác ngày càng sâu sắc của Bắc Kinh với Mátxcơva đã làm dấy lên hồi chuông cảnh báo ở các thủ đô phương Tây - bất chấp chiến dịch quyến rũ công khai của Trung Quốc ở châu Âu để thể hiện mình là một nhà đàm phán hòa bình.

Tại Hội nghị An ninh Munich cuối tuần qua, ông Vương đã gọi các quan chức châu Âu dự họp là “những người bạn thân mến” và ca ngợi cam kết hòa bình của Trung Quốc, trong khi dường như đang cố gắng chia rẽ châu Âu và Mỹ. “Chúng tôi không đổ thêm dầu vào lửa và chúng tôi phản đối việc gặt hái lợi ích từ cuộc khủng hoảng này”, ông Vương nói. Ông lặp lại thông điệp tuyên truyền thường xuyên xuất hiện trong chương trình tin tức vào khung giờ vàng buổi tối của Trung Quốc - rằng Mỹ đang cố tình kéo dài chiến sự để thúc đẩy lợi ích địa chính trị của mình và tăng lợi nhuận cho các nhà sản xuất vũ khí.

“Một số lực lượng có thể không muốn thấy các cuộc đàm phán hòa bình thành hiện thực. Họ không quan tâm đến sự sống chết của người Ukraine, cũng như tác hại đối với châu Âu. Họ có thể có những mục tiêu chiến lược lớn hơn chính Ukraine. Cuộc chiến này không được tiếp tục”, ông Vương phát biểu. Ông kêu gọi các quan chức châu Âu suy nghĩ về “khuôn khổ nào nên có để mang lại hòa bình lâu dài cho châu Âu, châu Âu nên đóng vai trò gì để thể hiện quyền tự chủ chiến lược của mình”.

Nghi ngờ cung cấp vũ khí

Ông Vương cũng thông báo về kế hoạch của Bắc Kinh đưa ra đề xuất về một “giải pháp chính trị cho cuộc khủng hoảng Ukraine” vào dịp kỷ niệm một năm xung đột. Nhưng việc đề cập mơ hồ về đề xuất này đã vấp phải sự nghi ngờ từ một số nhà lãnh đạo phương Tây - những người đang theo dõi chặt chẽ bất kỳ sự hỗ trợ nào mà Trung Quốc dành cho nước láng giềng phía bắc của mình, đặc biệt là sự hỗ trợ có thể giúp Nga trên chiến trường. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula Von der Leyen nói với CNN: “Chúng tôi cần thêm bằng chứng cho thấy Trung Quốc không hợp tác với Nga và hiện tại chúng tôi không thấy điều đó”.

Những nghi ngờ như vậy càng tăng thêm khi các quan chức Mỹ tuyên bố, Bắc Kinh đang xem xét tăng cường quan hệ đối tác với Mátxcơva bằng cách hỗ trợ quân đội Nga về vũ khí sát thương. “Chúng tôi đã theo dõi điều này rất chặt chẽ”, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói với CBS ở Munich, Đức hôm 19/2. Đáp lại những cáo buộc của giới chức Mỹ, Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm 20/1 chỉ trích Washington đã “đẩy trách nhiệm, đổ lỗi và lan truyền thông tin sai lệch”. “Chính phía Mỹ, chứ không phải phía Trung Quốc, mới cung cấp một lượng vũ khí ổn định cho chiến trường. Phía Mỹ không đủ tư cách để thuyết phục Trung Quốc và chúng tôi sẽ không bao giờ chấp nhận việc Mỹ ra lệnh hoặc thậm chí gây áp lực lên quan hệ Trung-Nga”, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố. “Ai đang kêu gọi đối thoại và hòa bình? Và ai đang rút dao và khuyến khích đối đầu? Cộng đồng quốc tế có thể thấy rõ”, người phát ngôn nói.

Các quan chức Mỹ lo ngại Trung Quốc hỗ trợ Nga về vũ khí đến mức họ đã chia sẻ thông tin tình báo với các đồng minh và đối tác ở Munich, CNN đưa tin. Các cáo buộc của Mỹ, nếu đúng, sẽ đánh dấu một bước leo thang lớn trong việc Trung Quốc ủng hộ Nga và mở ra một giai đoạn mới nguy hiểm và khó lường trong chính cuộc chiến. Trước đây, Bắc Kinh cẩn thận tránh các hành động có thể kích hoạt các biện pháp trừng phạt thứ cấp giáng đòn mạnh vào nền kinh tế èo uột vì đại dịch COVID-19. Trong khi luận điệu thân Nga của Bắc Kinh dường như đã dịu đi những tháng gần đây, sự ủng hộ của Bắc Kinh dành cho Mátxcơva - khi được đo bằng thương mại hằng năm, các cam kết ngoại giao và lịch trình tập trận quân sự chung - đã tăng lên trong năm qua.

Chuyến đi của ông Vương Nghị tới Mátxcơva nhằm “nâng cao vai trò của Bắc Kinh trong việc dàn xếp tình hình Ukraine” (báo Nga Kommersant đưa tin) được cho là mở đường cho chuyến thăm Nga sắp tới của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.