Ba kịch bản kinh tế toàn cầu: Nguy cơ và cơ hội

Ba kịch bản kinh tế toàn cầu có thể xảy ra trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị leo thang, với các yếu tố chủ chốt bao gồm cuộc chiến ở Ukraine, căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, và những chính sách tiềm năng của Donald Trump.

Bloomberg Economics đã xây dựng mô hình để dự báo tác động của ba kịch bản chính: “slowbalization” (quá trình toàn cầu hóa chậm lại), Chiến tranh Lạnh II, và sự hồi sinh của toàn cầu hóa.

Kịch bản 1: Slowbalization – Toàn cầu hóa chậm lại

Kịch bản "slowbalization" cho thấy sự hợp tác toàn cầu không cải thiện mạnh mẽ, nhưng cũng không xấu đi đáng kể. Các rào cản thương mại, đầu tư và di cư vẫn tồn tại, nhưng không gia tăng nhiều hơn. Mỹ vẫn duy trì các biện pháp kiểm soát đối với Trung Quốc, nhưng mức độ không đủ để cắt đứt hoàn toàn quan hệ thương mại và công nghệ. Trong khi đó, các nền kinh tế tiên tiến tiếp tục hưởng lợi từ nhập cư, giúp gia tăng nguồn cung lao động và năng suất.

Trong kịch bản này, tốc độ tăng trưởng toàn cầu trong thập kỷ tới dự kiến trung bình là 3,3%, thấp hơn so với mức 3,7% trước đại dịch Covid-19. GDP toàn cầu được dự báo tăng từ 105 nghìn tỷ USD vào năm 2023 lên 183 nghìn tỷ USD vào năm 2035. Tăng trưởng của Trung Quốc sẽ chậm lại còn 3,7%, trong khi Mỹ giảm xuống mức 1,7%. Đồng thời, nợ công ở các quốc gia lớn sẽ tiếp tục tăng cao do áp lực từ dân số già hóa và chi tiêu quốc phòng tăng.

Kịch bản 2: Chiến tranh Lạnh II – Thế giới phân chia thành các khối đối địch

Kịch bản Chiến tranh Lạnh II mô tả viễn cảnh thế giới chia thành hai khối đối lập do Mỹ và Trung Quốc dẫn đầu. Thuế quan tăng mạnh, di cư và đầu tư giữa các khối bị đình trệ, và chi tiêu quốc phòng toàn cầu tăng từ 2,3% GDP lên 4% vào năm 2035. Điều này dẫn đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu bị chậm lại đáng kể.

Dự kiến, tốc độ tăng trưởng GDP toàn cầu trong thập kỷ tới sẽ chỉ đạt mức 2,9%, thấp hơn so với mức của kịch bản slowbalization. Tổng sản lượng kinh tế toàn cầu vào năm 2035 sẽ nhỏ hơn 7,1 nghìn tỷ USD so với trường hợp cơ sở. Mỹ sẽ mất 500 tỷ USD GDP, trong khi Trung Quốc bị giảm 2,5 nghìn tỷ USD. Các quốc gia từng hưởng lợi từ toàn cầu hóa sẽ chịu tổn thất nặng nề nhất khi thế giới quay lưng với thương mại tự do.

Về nợ công, chi tiêu quốc phòng và tăng trưởng chậm sẽ đẩy tỷ lệ nợ trên GDP của các nền kinh tế G7 lên mức 171% vào năm 2035, tăng 29 điểm phần trăm so với kịch bản slowbalization. Ở Mỹ, tỷ lệ nợ sẽ đạt 148%, trong khi Trung Quốc tăng lên 118%.

Kịch bản 3: Sự hồi sinh của toàn cầu hóa

Mặc dù ít khả năng xảy ra, nhưng Bloomberg Economics cũng mô tả kịch bản thứ ba là sự hồi sinh của toàn cầu hóa, trong đó căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc giảm và các rào cản thương mại được gỡ bỏ. Dòng vốn và di cư xuyên biên giới được khôi phục, và chi tiêu quốc phòng vẫn duy trì ở mức ổn định.

Kịch bản này sẽ đưa tốc độ tăng trưởng toàn cầu trung bình hàng năm lên mức 3,4%, đưa GDP toàn cầu vào năm 2035 lên 186 nghìn tỷ USD. Mỹ và Trung Quốc đều hưởng lợi, với GDP tăng thêm 600 tỷ USD và 800 tỷ USD tương ứng. Tỷ lệ nợ công trên GDP giảm nhẹ nhờ tốc độ tăng trưởng nhanh hơn, nhưng tác động không đáng kể nếu không điều chỉnh chi tiêu quốc phòng.

Tác động từ cuộc bầu cử Mỹ năm 2024

Cuộc bầu cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 năm 2024 sẽ là một bước ngoặt quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu. Nếu Phó Tổng thống Kamala Harris đắc cử, bà có khả năng tiếp tục các chính sách hiện tại về thương mại và đối ngoại, bao gồm duy trì các liên minh truyền thống với châu Âu và châu Á, cũng như tiếp tục hỗ trợ Ukraine và kiểm soát thương mại với Trung Quốc.

Ngược lại, nếu Donald Trump thắng cử, ông cam kết áp thuế 60% đối với Trung Quốc và 20% đối với các nước khác – một cú sốc thương mại lớn nhất kể từ Đạo luật Smoot-Hawley vào những năm 1930. Trump cũng đe dọa sẽ cắt bỏ các cam kết an ninh của Mỹ đối với các quốc gia không trả chi phí, và trục xuất người nhập cư trái phép. Những chính sách này có thể dẫn đến nguy cơ gia tăng căng thẳng toàn cầu và đẩy nền kinh tế vào kịch bản Chiến tranh Lạnh II.

Tương lai kinh tế toàn cầu

Dù ai thắng cử, sự quay lại nhanh chóng của thời kỳ hoàng kim toàn cầu hóa từ những năm 1990-2000 là rất khó xảy ra. Tuy nhiên, các kịch bản về slowbalization cho thấy khả năng cao nhất, với một thế giới vẫn tiếp tục tăng trưởng nhưng với tốc độ chậm hơn.

Cuối cùng, thế giới có thể sẽ nằm giữa hai kịch bản: slowbalization và Chiến tranh Lạnh II, với những thách thức về tăng trưởng kinh tế, rủi ro đầu tư, và áp lực gia tăng lạm phát. Những nước từng được hưởng lợi từ toàn cầu hóa sẽ phải đối mặt với một môi trường khắc nghiệt hơn, và con đường lên từ thu nhập thấp đến thu nhập cao sẽ trở nên khó khăn hơn. Chi phí để đảm bảo an ninh và ổn định toàn cầu sẽ rất lớn, nhưng có thể xứng đáng trả giá.