Áp lực vốn đầu tư công năm 2022 đã lớn, năm 2023 còn lớn hơn

Một con số rất đáng chú ý vừa được Chính phủ báo cáo Quốc hội, đó là nhu cầu vốn đầu tư công năm 2023, được tổng hợp từ các bộ, ngành, địa phương, lên tới 779.836 tỷ đồng. Trong đó, nhu cầu vốn ngân sách trung ương là 402.275 tỷ đồng, còn nhu cầu vốn ngân sách địa phương là 377.561 tỷ đồng. Do vậy, áp lực giải ngân hết số vốn này, đặc biệt là phần vốn cho các dự án thuộc Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội 2022-2023, là không nhỏ.

Tuy nhiên, điều đáng mừng là, dựa trên cơ sở đánh giá về các chỉ tiêu tài chính - ngân sách năm 2022, Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội năm 2023, cũng như Kế hoạch Đầu tư công trung hạn 2021-2025 và nguồn vốn Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội phải giải ngân trong năm 2023 (khoảng 137.844 tỷ đồng), Chính phủ đã báo cáo Quốc hội rằng, dự kiến kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước năm 2023 là 726.684 tỷ đồng, tăng 34% so với kế hoạch năm 2022. Trong đó, 383.403 tỷ đồng từ vốn ngân sách trung ương, 343.281 tỷ đồng từ vốn ngân sách địa phương.

Như vậy, phần lớn nhu cầu vốn của các bộ, ngành, địa phương sẽ được đáp ứng, nếu Quốc hội cho phép. Trong bối cảnh ngân sách còn hạn hẹp hiện nay, hiếm có năm nào, tổng vốn ngân sách chi cho đầu tư lại lớn đến như vậy.

Theo dự kiến, một trong những ưu tiên hàng đầu của ngân sách đầu tư năm nay sẽ được dành cho các dự án nằm trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội. Sau đó, mới được dành cho các ưu tiên khác, như để thanh toán nợ đọng xây dựng cơ bản (nếu có); bố trí đủ vốn để thu hồi vốn ứng trước; bố trí đủ vốn cho các dự án phải hoàn thành trong năm 2023… Các dự án thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm có tính kết nối, tác động lan tỏa tới phát triển liên vùng, vùng và địa phương… cũng sẽ được tập trung đầu tư trong năm tới.

Tuy nhiên, nhu cầu cao, vốn kế hoạch lớn cũng kèm theo áp lực phải giải ngân lớn. Bởi vậy, thẩm tra báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội một mặt cho rằng, việc tổng nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước dự kiến tăng khoảng 34% so với năm 2022, đáp ứng được 93% nhu cầu vốn của các bộ, ngành, địa phương là “khá tích cực”, song mặt khác cũng nhấn mạnh về mức tăng khá cao so với năm trước, đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn để có thể đảm bảo nguồn thu và khả năng giải ngân vốn để tránh lãng phí nguồn lực.

Trên thực tế, năm 2022 cũng là năm có ngân khoản phải giải ngân rất lớn, bởi cùng với vốn ngân sách hàng năm, còn có một ngân khoản không nhỏ của Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế - xã hội phải giải ngân. Và đó là lý do ngay khi Quốc hội ban hành Nghị quyết 43/NQ-QH và Chính phủ ban hành Nghị quyết 11/NQ-CP về việc thực hiện Chương trình, không ít ý kiến bày tỏ sự lo ngại về khả năng giải ngân.

Và kết quả là, sau 9 tháng đầu năm 2022, theo số liệu từ Bộ Tài chính, giải ngân vốn đầu tư công mới đạt khoảng 47,38% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn về tỷ lệ so, nhưng cao hơn tới 34.500 tỷ đồng về số tuyệt đối so với cùng kỳ năm ngoái. Chính phủ đang quyết tâm cả năm nay, sẽ giải ngân khoảng 95% kế hoạch. Tương tự, mục tiêu giải ngân trong năm tới cũng là 95% kế hoạch.

Để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2023, Chính phủ đã đề xuất hàng loạt giải pháp. Chẳng hạn, rà soát, hoàn thiện chính sách, quy định của pháp luật liên quan đến đầu tư công, đất đai, xây dựng để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc.

“Bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng, liên tục là điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án đầu tư công thuận lợi”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng đã bày tỏ quan điểm như vậy.

Không chỉ là hoàn thiện chính sách, một loạt giải pháp khác đã được đề cập, từ triển khai quyết liệt ngay từ đầu năm các giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2023, đến huy động tối đa và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư của nền kinh tế thị trường, đảm bảo đầu tư tập trung, hiệu quả, khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải trước đây; rồi công khai, minh bạch thông tin và tăng cường giám sát, đánh giá, kiểm tra, thanh tra trong quá trình đầu tư công, chống tham nhũng, thất thoát, lãng phí trong đầu tư công…

Một biện pháp quan trọng khác là nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch, chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị thực hiện dự án…

Thẩm tra báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội cho rằng, cần rà soát kỹ về khả năng thực hiện dự án, khả năng giải ngân để bố trí mức vốn phù hợp, không để tình trạng kéo dài thời gian thực hiện, chuyển nguồn ngân sách tiếp diễn, nhất là với các dự án quan trọng quốc gia, các dự án trọng điểm, dự án liên vùng, đường ven biển.

“Hiện nay, Chính phủ vẫn tiếp tục kiến nghị Quốc hội cho phép tách giải phóng mặt bằng thành một dự án độc lập, tạo thuận lợi cho công tác chuẩn bị và triển khai dự án. Cùng với đó, bên cạnh yêu cầu chung là quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư công hiệu quả, tiết kiệm, không lãng phí, đúng mục tiêu, đối tượng, tuân thủ quy định về nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn…, thì cũng cần tiếp cận thẳng ngay vào nguyên nhân của những điểm nghẽn đang cản trở, làm chậm tiến độ thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công. Chẳng hạn, chuyện kỷ cương, kỷ luật đầu tư công; năng lực chuyên môn của cán bộ các cấp; trách nhiệm người đứng đầu…”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng một lần nữa nhấn mạnh.

Theo Bộ trưởng, nếu tất cả các vấn đề này được giải quyết đồng bộ, giải ngân vốn đầu tư công sẽ được cải thiện.