Alameda Research và khởi nguyên sụp đổ của đế chế FTX

Sam Bankman-Fried đã xây dựng sàn giao dịch tiền mã hóa FTX dựa trên danh tiếng của công ty thương mại của ông, Alameda Research LLC.

Alameda đã áp dụng hướng tiếp cận đậm chất Phố Wall đối với thế giới tiền mã hóa – và những người ngoài cuộc tin rằng nó sẽ thắng lớn. Nhưng ít ai hiểu được về hoạt động kinh doanh của nó, bao gồm một khoản đặt cược có sinh lợi vào bitcoin ở Nhật Bản. Alameda không có nhà đầu tư bên ngoài và cũng không công khai kết quả kinh doanh của mình.

Trước khi bị các công tố viên liên bang cáo buộc tội danh lừa đảo, Sam Bankman-Fried nói trong các cuộc phỏng vấn rằng Alameda đã làm ăn rất phát đạt cho đến khi gặp rắc rối vào tháng 11, sau một đợt sụt giá tiền mã hóa. Thời điểm đó, ông nói rằng bản thân không còn điều hành Alameda.

Tuy nhiên, thực tế là Alameda chưa từng giỏi trong lĩnh vực đầu tư, và Bankman-Fried vẫn tiếp tục tham gia sâu vào hoạt động của nó sau khi từ chức giám đốc điều hành vào tháng 10/2021, Wall Street Journal dẫn lại lời kể của một số cựu nhân viên, tài liệu công ty, các nhà đầu tư và cơ quan liên bang.

Công ty này lao vào những ván cược lớn, đôi lúc thắng và đôi lúc thua. Và Bankman-Fried vẫn cố gắng vay tiền mặt và tiền mã hóa để đưa ra các khoản đặt cược, hứa hẹn với những bên cho vay về mức lãi suất 2 con số.

Năm 2020, Citigroup Inc. tìm cách hợp tác với Alameda cùng một số bên khác để tạo dựng hoạt động cho vay tiền mã hóa. Austin Campbell, lúc bấy giờ là người đứng đầu phòng đánh giá tài sản số của ngân hàng này, nói rằng ông hết sức hoài nghi về Alameda sau khi đưa ra nhiều câu hỏi nhưng chỉ nhận được những câu trả lời trống rỗng.

“Điều mà tôi lập tức nhận ra chính là sự thiếu hụt hoàn toàn một khung làm việc kiểm soát rủi ro mà họ có thể nói ra một cách lưu loát,” ông nói.

Trong lúc tăng trưởng, Alameda đổ hàng tỉ USD – số tiền mà các công tố viên liên bang mới đây nói rằng là bị lấy trộm từ các khách hàng của FTX – vào những khoản đặt cược lớn. Họ đặt cược vào những đồng tiền mã hóa ít người biết đến và vô số startup trong lĩnh vực tiền mã hóa. Họ mua bất động sản và quyên góp cho các chính trị gia.

Năm 2022, mọi thứ bắt đầu đổ vỡ. Tháng 11, cả Alameda và FTX đều đệ đơn phá sản, nợ khách hàng hàng tỉ USD, làm suy giảm niềm tin trên thị trường tiền mã hóa.

Bankman-Fried nói rằng khoản tiền gửi của khách hàng ở FTX “bốc hơi” là do việc ghi chép sổ sách tùy tiện và một vấn đề về tài khoản ngân hàng cho phép Alameda bù đắp khoản lỗ lớn bằng số tiền dành cho FTX. Theo WSJ, Bankman-Fried sẽ kháng lại cáo buộc lừa đảo trong phiên tòa tổ chức ngày 3/1.

Tuy nhiên, Caroline Ellison, giám đốc điều hành của Alameda tại thời điểm nó phá sản, và Gary Wang, người đồng sáng lập, đã thú nhận tội danh lừa đảo.

Một luật sư của Bankman-Fried và phát ngôn viên của FTX, giám đốc điều hành mới của nó và Alameda đều không đưa ra bình luận gì.

Trong khi đó, luật sư của Wasng cho hay thân chủ của ông đã chấp nhận mọi trách nhiệm về hành động của mình. Ellison cũng lên tiếng xin lỗi vì trách nhiệm trong vụ phá sản.

Theo lời kể của một số nhân viên, Bankman-Fried thành lập Alameda một phần là muốn sử dụng chút ít lợi nhuận từ nó để rót cho hoạt động “vị tha hiệu quả”, một phong trào tự nhận là điều phối các khoản tiền tài trợ đến nơi chúng phát huy hiệu quả cao nhất.

Một trong những cách mà ông huy động tiền cho giao dịch là đi vay mượn từ những cá nhân giàu có trong giới. Bankman-Fried trở lại với một đống tiền mã hóa, bao gồm khoản vay ethereum có giá trị 100 triệu USD từ người đồng sáng lập Skype Jaan Tallinn.

Thương vụ lớn đầu tiên mà Alameda thực hiện là ở Nhật Bản, nơi mà bitcoin có giá cao hơn. Những nhà giao dịch có thể kiếm lời bằng cách mua bitcoin ở một nơi khác và bán nó cho những bên mua ở Nhật Bản.

Chính nhờ những giao dịch này mà Alameda đã kiếm được khoảng 10-30 triệu USD trước khi khoảng cách về giá chấm dứt vào đầu năm 2018. Tuy nhiên, số tiền sử dụng để rót cho giao dịch lại quá lớn, ăn cả vào lợi nhuận.

Trong khi đó, thuật toán giao dịch của Alameda, vốn được thiết kế để tạo nên những giao dịch lớn một cách tự động và nhanh chóng, lại để mất tiền do đoán sai chuyển động giá, theo một số người hiểu về thương vụ này.

Tallinn sau đó đã đòi lại khoản tiền của mình. Đến mùa xuân năm 2018, tài sản của Alameda đã giảm hơn 2/3, xuống còn 30 triệu USD, một phần là do thua lỗ lớn trong thương vụ đầu tư XRP, token của mạng thanh toán Ripple.

Bankman-Fried cần có một khoản tiền lớn hơn để duy trì hoạt động của Alameda. Để huy động vốn, vào cuối năm 2018, ông hứa hẹn với các bên cho vay tiềm năng về khoản lợi nhuận hàng năm lên tới 20%.

Khi một bên cho vay tiềm năng đặt câu hỏi về tình hình tài chính của Alameda, luật sư của Bankman-Fried giải thích rằng công ty thường xử lý một lượng lớn bitcoin, nhưng lại không đưa ra được thông tin tài chính chi tiết.

“Chúng tôi biết chủ sở hữu của Alameda và cho rằng ông ta có uy tín ở mức cao nhất trong ngành”, Daniel Friedberg viết trong bức thư gửi công ty luật của mình, Fenwick & West LLP. Vị này sau đó đã tiếp nhận vị trí giám đốc điều hành của FTX.

Vào tháng 1/2019, 1.500 người đã tụ họp ở Singapore để tham dự Tuần Binance Blockchain. Alameda chi 150.000 USD để bảo trợ cho hội thảo này. Những người tham dự sự kiện nói rằng Bankman-Fried tận dụng diễn đàn này để tìm kiếm thêm những bên cho vay mới.

Các bên cho vay tiềm năng được phát cho một tờ quảng cáo nói rằng Alameda đang quản lý lượng tài sản trị giá 55 triệu USD. Nhưng phần lớn số tiền này đều là tiền mà công ty đi vay để rót vốn cho hoạt động giao dịch.

Tháng 2/2019, Bankman-Fried bắt đầu di dời công ty từ California tới Hong Kong.

Sự sụp đổ của một số sàn giao dịch mà các nhà đầu tư sử dụng để mua bán tiền mã hóa khiến Bankman-Fried muốn tạo dựng một sàn của riêng mình. Như ông nói với nhiều người, ý tưởng của ông là tạo dựng một nơi để phục vụ cho các nhà đầu tư tổ chức đang tìm kiếm một nơi an toàn để kinh doanh.

Bankman-Fried tự tin rằng ông có thể giải quyết được những vấn đề mà các sàn giao dịch khác chưa làm được. Ông có một lợi thế khác: Alameda, vào thời điểm đó là một trong số những công ty giao dịch tiền mã hóa lớn nhất, sẽ thực hiện tất cả giao dịch của mình trên sàn mới. Đến tháng 4/2019, FTX chính thức đi vào hoạt động.

Bankman-Fried sử dụng Alameda như một công cụ tiếp sức cho đà tăng trưởng của FTX. Công ty thương mại này đóng vai trò là bên tạo lập thị trường chính cho FTX, có nghĩa rằng nó luôn sẵn sàng thực hiện thương vụ mua/bán với các bên giao dịch khác. Alameda đôi lúc tự nhận thiệt về phần mình để lôi kéo thêm khách hàng tới FTX.

Bankman-Fried còn lên một kế hoạch để Alameda có thể mượn tiền từ FTX. Ông đề nghị Wang, người đồng sáng lập, viết đoạn mã cho phép Alameda có số dư âm (negative balance) trên sàn FTX, dù cho tài sản thế chấp mà họ đăng trên sàn có ở mức nào. Ông cũng đảm bảo tài sản thế chấp của Alameda trên FTX sẽ không bị tự động bán nếu như giá trị của nó giảm xuống dưới một mức nhất định.

Điều này đảm bảo cho Alameda có một dòng vốn ổn định đến từ FTX. Thậm chí, Bankman-Fried liên tục yêu cầu Wang và các kỹ sư khác của FTX nâng hạn ngạch cho Alameda vay lên hàng chục tỉ USD.

Từ sau khi FTX phá sản, Bankman-Fried đã cố gắng tạo khoảng cách với Alameda. “FTX là một công việc toàn thời gian”, ông nói với WSJ trong tháng 12. “Tôi không có đủ tâm trí để nắm được mọi thứ đang diễn ra ở Alameda”.

Các công tố viên liên bang nói rằng Bankman-Fried dính líu rất sâu tới cả FTX lẫn Alameda.

Theo một số cựu nhân viên, những người làm việc tại Alameda cũng làm việc tại FTX và ngược lại. Hai công ty này cùng chia sẻ một công nghệ và không gian văn phòng. Các nhân sự chóp bu, bao gồm Bankman-Fried, Ellison và Wang, đều làm việc cùng nhau tại biệt thự hạng sang ở Bahamas.

Khi công ty môi giới Crypto Finance Group đề nghị FTX cung cấp giấy tờ cần thiết để họ giao dịch trên FTX, sàn này gửi cho họ một bản ghi cấu trúc quyền sở hữu của công ty với đóng dấu của Alameda, theo Patrick Heusser, giám đốc thương mại của Crypto Finance Group. FTX còn yêu cầu mọi đồng USD chuyển giao được gửi sang cho Alameda.

Một số khách hàng của FTX và Alameda còn lo ngại rằng Alameda có thể thu lợi từ việc bán thông tin mà họ lấy được từ FTX. Nhân viên của hai công ty này thường tham gia vào các cuộc thảo luận với giới đầu tư. Trong giới tài chính truyền thống, các sàn giao dịch sẽ không điều hành nhánh đầu tư.

“Khả năng xung đột lợi ích và nguy cơ tiềm ẩn là rất lớn, khi một sàn giao dịch tài sản số lại đóng vai trò là nhà tạo lập thị trường lớn nhất,” Jeff Dorman, giám đốc đầu tư tại công ty đầu tư tài sản số Arca, nhận định.

Vào cuối năm 2021, Alameda bắt đầu thay đổi chiến lược, tập trung hơn vào các thị trường ngách. Trong khi các đối thủ của họ như Wintermute Trading Ltd và Jump Trading Group tập trung vào giao dịch bitcoin và ethereum, thì Alameda tập trung vào giao dịch altcoin và cả những coin mà FTX phát hành, như FTT.

Alameda thu được hơn 1 tỉ USD lợi nhuận trong năm 2021 bởi trong năm đó, các loại tiền mã hóa đồng loạt tăng giá chóng mặt.

“Họ thực sự rất giỏi trong việc tìm ra và tận dụng những cơ hội đặc biệt này,” Giám đốc điều hành của Wintermute, Evgeny Gaevoy, nói.

Bankman-Fried đề bạt Ellison và một nhân viên khác, Sam Trabucco, lên làm đồng giám đốc điều hành của Alameda vào tháng 10/2021.

Tháng 12/2021 là thời điểm gần đạt đỉnh của các loại tiền mã hóa. Giá bitcoin đã chạm tới mức cao kỷ lục trước đó một tháng. FTX đã huy động được hơn 1 tỉ USD từ các nhà đầu tư mạo hiểm, và chỉ vài tuần nữa là Bankman-Fried huy động được thêm 400 triệu USD khác cho sàn giao dịch này.

Mặc dù lúc bấy giờ Bankman-Fried đã từ chức CEO của Alameda, nhưng ông vẫn tiếp tục tham gia sâu vào việc đưa ra quyết định ở công ty này.

Ông di chuyển tới phủ Tổng thống ở Kazakhstan, một trung tâm của các thợ mỏ bitcoin cách Bahamas 6.800 dặm. Ngồi cùng một nhóm các quản lý tài sản và giám đốc quỹ bảo hộ của phương Tây, ông đưa ra những luận điểm ủng hộ tiền mã hóa bất chấp nhiều quan ngại về nguồn năng lượng khổng lồ cần có để tạo ra chúng.

Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokaev vốn là một người ủng hộ hoạt động “đào” tiền mã hóa, điều này có ý nghĩa quan trọng về mặt tài chính đối với Alameda. Công ty này đã bơm hơn 100 triệu USD vào một công ty “đào” tiền mã hóa sở hữu nhiều trung tâm dữ liệu ở Kazakhstan.

Ngay sau cuộc họp đó, Alameda bắt đầu bơm thêm 1 tỉ USD vào cho công ty nêu trên, Genesis Digital Assets. Đến nay, đây là khoản đầu tư mạo hiểm lớn nhất của Alameda. Thế nhưng thời điểm đặt cược lại hết sức tồi tệ: giá bitcoin sụt giảm thê thảm, kéo tụt lợi nhuận của các thợ đào.

Tháng 5/2022, sự sụp đổ của một bộ đôi công ty tiền mã hóa cũng là sự khởi đầu cho hàng loạt vụ phá sản khác. Bankman-Fried phải viện tới sự giúp đỡ, vay mượn hàng trăm triệu USD với hy vọng vực dậy các công ty đang thua lỗ.

Thế nhưng, các khoản đầu tư của Alameda nhanh chóng thua lỗ. Những bên cho vay liên tục đòi tiền. Bankman-Fried buộc phải để cho Alameda vay mượn hàng tỉ USD của FTX, lấy từ chính khoản tiền vay của khách hàng, để trang trải các khoản nợ.

Vài tháng trước khi đế chế của mình sụp đổ, Bankman-Fried đã nói bóng gió về việc đóng cửa Alameda.

“Tôi mới chỉ bắt đầu suy nghĩ về điều này trong ngày hôm nay, nên chưa cân nhắc nhiều về điều đó,” Bankman-Fried viết. “Tôi cho rằng đã đến lúc phải đóng cửa Alameda Research. Nói thật, có lẽ nên đóng cửa nó từ cách đây một năm”./.