Ai mua, ai bán tên miền .org?

Một công ty đầu tư tư nhân đòi mua quyền quản lý các tên miền org với giá 1 tỉ đô la Mỹ, gây nên làn sóng phản đối rộng rãi.

Tên miền .org thường dành cho các tổ chức (viết tắt từ organization) như địa chỉ của trang web Liên hiệp quốc là un.org, của Ngân hàng Thế giới là worldbank.org, của Tổ chức Thương mại Thế giới là wto.org... Có hàng triệu địa chỉ trang web như thế và tên miền .org được tổ chức ICANN giao cho Public Interest Registry quản lý từ năm 2003 bằng các hợp đồng, hợp đồng gần nhất kéo dài 10 năm mới được tái ký vào năm ngoái. Công ty sở hữu Public Interest Registry là Internet Society vừa tuyên bố bán lại nơi đăng ký tên miền .org này cho Ethos Capital với giá hơn 1 tỉ đô la, theo họ, để vừa có tiền hoạt động vừa từ bỏ gánh nặng quản lý tên miền .org, tập trung vào các chương trình giáo dục, soạn thảo các chính sách và chuẩn mực Internet mới.

Trước đây ICANN có ràng buộc Public Interest Registry không được nâng phí đăng ký tên miền .org quá 10% mỗi năm; mức trần này được gỡ bỏ vào năm ngoái khi tái ký hợp đồng và xảy ra vụ mua bán này. Ngay lập tức nhiều nơi lên tiếng phản đối việc chuyển một dạng tài sản công cộng thành của để kinh doanh cho một doanh nghiệp vì lợi nhuận. Họ lo ngại sau khi chiếm được quyền quản lý, Ethos Capital sẽ nâng phí lên để kiếm lãi, một điều nghịch lý với loại tên miền .org là nơi thường gắn với khái niệm phi lợi nhuận.

Gần đây nhất là đề nghị của một nhóm các nhà tiên phong trong lĩnh vực Internet và hoạt động phi lợi nhuận muốn cùng nhau hợp tác thành lập một tổ chức phi lợi nhuận mới để giành quyền mua lại Public Interest Registry từ tay Ethos Capital. Mục tiêu của nhóm không chỉ là yêu cầu ICANN chặn việc mua bán mà còn thuyết phục tổ chức này giao quyền quản lý mảng tên miền .org cho họ. Một trong bảy nhân vật đứng tên là Esther Dyson, chủ tịch ICANN đầu tiên từ năm 1998-2000. Một nhân vật khác là Katherine Maher, CEO của Wikimedia Foudation, công ty mẹ của từ điển bách khoa trực tuyến Wikipedia.

Hiện nay, theo New York Times, có chừng 10,5 triệu tên miền .org, phí thường niên chừng 10 đô la mỗi tên, nhưng các tổ chức lớn phải mua bao vây nhiều tên miền tương tự hay mua dịch vụ bảo vệ chống lại các cuộc tấn công tên miền, mức phí có thể cao hơn. Ngoài việc nâng phí, các nơi phản đối cũng lo ngại Ethos Capital sẽ cắt giảm các dịch vụ, quản lý dễ dãi việc đăng ký và rất có thể sẽ bán thông tin của khách hàng ra bên ngoài. Ethos Capital từng tuyên bố các lo ngại này là không có cơ sở vì họ cho rằng họ muốn mua quyền quản lý tên miền .org do uy tín của chúng và giá trị chúng mang lại trên thị trường. Họ cũng cam kết sẽ tuân thủ mức trần 10% tăng phí hàng năm nhưng về mặt pháp lý họ không bị ràng buộc nào cả. Năm 2018, tên miền .org đem lại cho Public Interest Registry 96 triệu đô la tiền phí sử dụng.

Hiện nay việc quản lý tên miền .org đã bị phê phán là quá dễ dãi, bất kỳ ai không nhất thiết phải là tổ chức, có tính phi lợi nhuận gì đều có thể đăng ký tên miền org. Từ đó đã xảy ra hiện tượng, ví dụ như các doanh nghiệp kinh doanh năng lượng hóa thạch cho thành lập các trang web với đuôi .org để tuyên truyền biến đổi khí hậu là chuyện hoang đường, rằng nhiên liệu hóa thạch không phải là thủ phạm gây ra biến đổi khí hậu. Họ vẫn lừa được khối người vì hiện nay nhiều người vẫn tin tưởng trang web .org hơn .com.

Để vụ mua bán giữa Internet Society và Ethos Capital diễn ra, ICANN phải phê duyệt. Tháng trước, ICANN yêu cầu các bên cung cấp thêm thông tin và mặc dù không nói bao giờ sẽ có quyết định sau cùng, mọi người nghĩ ICANN sẽ công bố vào đầu năm 2020. Tuy nhiên theo tờ Verge, chưa rõ ICANN có thẩm quyền để ngăn vụ mua bán này không bởi ICANN cũng chỉ là một tổ chức tư nhân phi lợi nhuận có nhiệm vụ xem xét và chính thức công nhận vai trò của một tổ chức đăng ký tên miền, bảo đảm họ tuân thủ các quy định về tên miền do ICANN biên soạn. Nếu tổ chức đăng ký tên miền Public Interest Registry vẫn giữ nguyên, chỉ thay đổi chủ sở hữu từ Internet Society sang cho Ethos Capital thì chưa rõ ICANN sẽ làm được gì.