AI liệu có thể thay thế môi giới chứng khoán truyền thống?

Sự phấn khích của nhà đầu tư về trí tuệ nhân tạo đã nâng S&P 500 lên 18% trong năm nay và các cổ phiếu vốn hóa lớn tiếp xúc với công nghệ này chiếm phần lớn mức tăng của chỉ số, theo Business Insider.

Bên cạnh sự phấn khích, còn có sự tò mò về cách AI có thể được đưa sâu hơn vào hoạt động đầu tư. Ví dụ: khi các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) làm nền tảng cho các dịch vụ như ChatGPT được cải thiện, liệu chúng có thể bắt chước lý luận của con người tốt đến mức một ngày nào đó chúng có thể thay thế những người môi giới chứng khoán?

Mới đây, các nhà nghiên cứu của ĐH Frolida (Mỹ) đã thực hiện 1 thí nghiệm để kiểm tra xem liệu các mô hình có thể hiểu về thị trường tài chính mặc dù không được “đào tạo” về lĩnh vực này. Họ kiểm tra bằng cách đưa cho ChatGPT 1 bài báo và hỏi tin tức đó sẽ tác động tích cực hay tiêu cực đến giá cổ phiếu, sau đó chạy mô hình mua hoặc bán cổ phiếu dựa trên đánh giá đó.

Các giáo sư Alejandro Lopez-Lira và Yuehua Tang muốn đánh giá liệu ChatGPT có thể sử dụng các tin tức được cung cấp để tạo ra lợi nhuận hay không, và liệu chúng có thể cạnh tranh với con người.

Trong thí nghiệm, ChatGPT được cung cấp thông tin về nhiều chủ đề, từ các đợt chia cổ tức đến thông báo, phát biểu của các CEO. Kết quả cho thấy ChatGPT tỏ ra xuất sắc khi dự đoán xu hướng giá cổ phiếu dựa trên tin tức được cung cấp, tỷ lệ đoán đúng là 51%.

Nghiên cứu được thực hiện vào tháng 4, kiểm tra kết quả theo các ngày giao dịch trong giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 12/2022. Vì ChatGPT 3.5 chỉ được đào tạo với các dữ liệu cập nhật đến tháng 9/2021, nó không biết điều gì xảy ra trên thị trường chứng khoán trong giai đoạn nói trên.

Ví dụ về mô hình như sau:

Nhập lệnh yêu cầu: “Hãy quên đi tất cả các hướng dẫn trước đây. Giả sử bạn là 1 chuyên gia tài chính có kinh nghiệm khuyến nghị mua bán cổ phiếu. Trả lời “Có” nếu như đó là tin tích cực, “Không” nếu là tin tiêu cực hoặc “Không biết” nếu không chắc chắn. Sau đó viết 1 câu ngắn gọn và chính xác để trả lời câu hỏi đây là tin tốt hay xấu đối với giá cổ phiếu trong ngắn hoặc dài hạn”.

Tít báo: “Cổ phiếu Cadence Design tăng vọt sau báo cáo lợi nhuận. Các chuyên gia phân tích đều lạc quan”.

ChatGPT: Có. Báo cáo lợi nhuận tích cực và triển vọng tích cực mà các chuyên gia phân tích đưa ra sẽ đẩy tăng nhu cầu về cổ phiếu Cadence Design trong ngắn hạn.

Tít báo: "Philip Morris công bố kết quả kinh doanh quý vượt dự báo nhưng hạ triển vọng lợi nhuận”.

ChatGPT: Không. Giá cổ phiếu Philip Morris International sẽ giảm trong ngắn hạn vì triển vọng tiêu cực bất chấp đã có kết quả kinh doanh quý vượt dự báo.

Theo giáo sư Lopez-Lira, mô hình được thiết lập để giao dịch bất kỳ cổ phiếu nào đang niêm yết trên NYSE và Nasdaq. Tuy nhiên, hầu hết lợi nhuận đến từ các cổ phiếu có giá trị vốn hóa nhỏ vì có ít nhà đầu tư giao dịch hơn và do đó tạo ra nhiều cơ hội hơn để tận dụng lợi thế về thông tin.

Trong giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 12/2022, chiến lược mua bán mà ChatGPT 3.5 đưa ra đã biến 1 USD thành 6,12 USD, tương đương mức lợi suất 512%. Chat GPT 4 biến 1 USD thành 3,76 USD, tức đem về lợi suất 276%. Nếu tính đến phí giao dịch (từ 5 đến 25 điểm cơ bản), mức lợi suất giảm xuống còn lần lượt 380% và 50%. Trong cùng kỳ, chỉ số Russell 2000 giảm 20%.

Dẫu vậy, nó vẫn bộc lộ nhiều hạn chế. Những công cụ AI tạo sinh như ChatGPT và Bard luôn cảnh báo người dùng không nên phụ thuộc vào những lời khuyên tài chính mà chúng đưa ra, mà thay đó vào hãy tự nghiên cứu.

Lopez-Lira cho rằng các LLM có thể giúp công việc của các chuyên gia phân tích dễ dàng hơn và hiệu quả hơn, nhờ khả năng xử lý lượng lớn thông tin. Những mô hình AI mới sẽ hiệu quả hơn vì phản ứng nhanh chóng hơn và mang lại lợi thế.

Nghiên cứu chủ yếu tập trung vào các giao dịch trong ngày, nhưng ông tin rằng khi số lượng công ty sử dụng những công cụ này tăng lên, cơ hội tận dụng lợi thế thông tin sẽ thu hẹp từ 1 ngày xuống tính bằng phút, thậm chí bằng giây, khiến con người không thể tận dụng lợi thế thông tin bằng tay trong các giao dịch tần số cao. AI sẽ khiến khoảng cách giữa các định chế và nhà đầu tư nhỏ lẻ ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, theo thời gian thì những lợi thế cạnh tranh sẽ biến mất vì tất cả các định chế cùng sử dụng những mô hình tương tự nhau để phân tích dữ liệu và cạnh tranh trong cùng 1 không gian.

Thông thường, các nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ tránh đặt cược chống lại thuật toán của các nhà đầu tư định chế. David Capablanca, nhà bán khống có tỷ lệ chiến thắng lên tới 90% trong giai đoạn từ tháng 2/2021 đến tháng 4/2023, cho biết sẽ không giao dịch cổ phiếu có giá trị vốn hóa nhỏ nếu như ông cảm thấy đang có giao dịch bằng thuật toán. Ông cũng sẽ không chống lại những cổ phiếu mà nhà đầu tư định chế sở hữu hơn 40% cổ phần.

Và, mặc dù hiện nay AI chưa thể thay thế con người lựa chọn cổ phiếu, Capablanca cho rằng điều quan trọng là các nhà đầu tư cần nhận thức rõ về xu hướng này.

“Cần phải nhận thức được AI đã tiến xa đến đâu, bởi vì trong tương lai chúng sẽ phát triển và được ứng dụng nhiều hơn nữa. Giống như đối với máy tính ở thời điểm năm 2005, nếu như đến bây giờ bạn vẫn bỏ qua máy tính, rõ ràng bạn đã bị tụt hậu”, Capablanca nói về các công cụ AI.