Ai đứng đằng sau cuộc phát động chiến tranh thương mại của Mỹ với Trung Quốc?

Theo phân tích của tiến sỹ Phạm Sỹ Thành, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Trung Quốc (VCES) thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, trước tiên phải hiểu những ai đứng sau cuộc phát động chiến tranh thương mại của Mỹ với Trung Quốc.

Nhân vật đầu tiên cần phải nhắc đến trong vai trò kỹ sư thiết kế chương trình chống Trung Quốc (Anti-China) chính là Steve Bannon. Ông Bannon chính là người từng gọi Huawei là một quả bom bẩn, người cho rằng nước Mỹ cần phải thức tỉnh với mối họa từ Trung Quốc.

Người thứ hai giữ vai trò thức tỉnh chính quyền Mỹ về Trung Quốc chính là Peter Navarro, ông từng viết cuốn sách Death by China, trong đó ông thể hiện quan điểm rằng không nên ủng hộ toàn cầu hoá, ông ủng hộ thương mại song phương. Quan điểm của hai ông tác động nhiều đến quan điểm với Trung Quốc của Tổng thống Trump.

Người thứ ba chính là Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer, người giữ vai trò thực thi các chính sách kiềm chế Trung Quốc bởi chính bản thân ông từng có nhiều năm đàm phán mệt mỏi với Trung Quốc nên ông hiểu Trung Quốc như “lòng bàn tay”.

Theo quan điểm của Navarro, người rất có tiếng nói trong chính quyền Trump, giữ vị trí tư vấn cho Tổng thống Trump và chịu trách nhiệm về chính sách thương mại và sản xuất, Trung Quốc ảnh hưởng đến Mỹ được tóm gọn trong 6 điểm bao gồm: Trung Quốc ảnh hưởng đến Mỹ trên mọi mặt trận; người Mỹ bị đầu độc bởi hàng Trung Quốc; bảo hộ mậu dịch lấy mất việc làm của người Mỹ; công ty Mỹ bắt tay Trung Quốc phá hoại sản xuất Mỹ; Trung Quốc tấn công tin tặc vào quốc phòng Mỹ và đồng nhân dân tệ làm hại cho Hoa Kỳ.

Dựa trên phân tích trên, Navarro đã đưa ra một số đề xuất với chính quyền Trump với 6 điểm chính: Tránh bị giết bởi hàng giá rẻ Trung Quốc; Tước bỏ vũ khí hủy diệt việc làm của Trung Quốc; Giải quyết thao túng tiền tệ; Chống lại chủ nghĩa thực dân kiểu mới của Trung Quốc, chặn Trung Quốc lạm dụng quyền phủ quyết tại Liên hợp quốc, cải tổ các phái đoàn ngoại giao với trọng tâm đối kháng Trung Quốc; Dùng phân quyền làm yếu tố chính của chính sách đối ngoại Mỹ; Phân tán đầu tư không tập trung, hạn chế xuất khẩu công cụ kiểm duyệt Internet; Không thể thắng Trung Quốc bằng số lượng và sức mạnh công nghiệp mà thắng bằng chất lượng Mỹ.

Tiến sỹ Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Kinh tế Thế giới, Trung tâm Thông tin và Dự báo Kinh tế Xã hội Quốc gia, chỉ ra xét về bối cảnh Trung Quốc, dưới thời của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Trung Quốc đã chuyển mình dữ dội từ “Giấu mình chờ thời” sang “Bành trướng trên mọi mặt trận”. Cùng lúc đó Trung Quốc phát triển thương mại bùng nổ, tiến vào châu Mỹ Latinh; mua các công ty công nghệ; ép chuyển giao công nghệ; đầu tư ra bên ngoài; bành trướng trên biển. Trung Quốc đồng thời công bố nhiều chương trình lớn khiến các nước lớn phải dè chừng bao gồm Vành đai & Con đường và Made in China 2025.

Từ đó, chính quyền Trump đã không ngại ngần phát động nên cuộc chiến tranh thương mại, thay đổi chính sách đối ngoại bao gồm một số điển chính sau: Thay đổi quan hệ với các nước đồng minh; Rút khỏi các thỏa thuận quốc tế bao gồm biến đổi khí hậu hay hiệp ước hạt nhân với Nga; củng cố vị thế độc tôn; Chuyển từ thương mại đa phương sang song phương; Khởi động xung đột thương mại.