7 loại bẫy tâm lý trong đầu tư chứng khoán

Tâm lý đầu tư chứng khoán là yếu tố luôn chi phối rất lớn đến mức độ ổn định của thị trường. Đây cũng chính là nhân tố chủ chốt khiến các cuộc hoảng loạn trên thị trường xảy ra. Việc triển khai các chính sách kinh tế vĩ mô thường gặp nhiều khó khăn cũng vì tâm lý nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán gây ra.

Vậy cụ thể yếu tố này có những đặc điểm như thế nào, các loại tâm lý nhà đầu tư thường gặp phải, các nhân tố nào chi phối đến chúng cũng như có những chiến lược nào giúp khắc phục tâm lý của nhà đầu tư trong chứng khoán? Tất cả sẽ được giải đáp cụ thể và chi tiết qua bài viết ngay sau đây, nhà đầu tư hãy cùng theo dõi để có thêm những lời khuyên hữu ích giúp việc đầu tư của mình hiệu quả hơn nhé!

TÂM LÝ ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN LÀ GÌ?

Nhà đầu tư được hiểu là những người thực hiện các hoạt động đầu tư dưới các hình thức khác nhau, trên những phân khúc thị trường khác nhau với mục đích thu về các lợi ích theo kỳ vọng. Nhà đầu tư gồm có nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân. Họ đóng vai trò quan trọng trong mỗi nền kinh tế, cụ thể họ là người khai phá ra các cơ hội đầu tư trong nền kinh tế, từ đó đóng góp bổ sung vào nguồn lực thúc đẩy phát triển đầu tư và nền kinh tế-xã hội.

Có thể hiểu tâm lý trong đầu tư chứng khoán chính là sự phản ánh thái độ của nhà đầu tư trước những diễn biến trên thị trường. Mỗi biến động trên thị trường đều có tác động tức thời đến diễn biến tâm lý của các nhà đầu tư.

CÁC LOẠI TÂM LÝ KHI ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN THƯỜNG MẮC PHẢI

Như đã đề cập ở trên, tâm lý chính là sự phản ánh một cách chuẩn xác về thái độ của nhà đầu tư trước những biến động trên thị trường chứng khoán. Hiện nay, người ta thống kê được rất nhiều loại tâm lý nhà đầu tư chứng khoán thường mắc phải, ảnh hưởng đến hành vi cũng như dự định của họ. Dưới đây là một số loại tâm lý nổi bật và phổ biến nhất mà nhà đầu tư cần nắm được:

TÂM LÝ ĐÁM ĐÔNG

Tâm lý đám đông hay còn được gọi là tâm lý bầy đàn, phản ánh sự bắt chước lẫn nhau của một nhóm các nhà đầu tư, từ đó dẫn đến những hành động và quyết định theo đám đông. Hành vi của mỗi nhà đầu tư cá nhân mắc phải tâm lý đám đông sẽ chịu sự tác động và điều chỉnh từ những nhà đầu tư khác.

Không chỉ riêng thị trường chứng khoán, tâm lý đám đông còn tồn tại trong bất cứ thị trường nào. Một số nguyên nhân dẫn đến việc hành động theo đám đông đó là:

Chưa có kinh nghiệm về lĩnh vực đó hoặc kinh nghiệm ít

Tính chuyên nghiệp khi tham gia thị trường chưa cao

Thiếu thông tin vĩ mô đáng tin cậy về thị trường

TÂM LÝ QUÁ TỰ TIN

Tâm lý tự tin một cách thái quá là một trong những tâm lý trên thị trường chứng khoán phổ biến nhất. Khi mắc phải tâm lý này, nhà đầu tư dường như bị che mờ đi lý trí của bản thân khi cần ra dự đoán về kết quả đầu tư. Khi quá tự tin thì nhà đầu tư thường sẽ không coi trọng việc đa dạng hóa danh mục của mình để tránh rủi ro bỏ hết trứng vào một giỏ. Và đó cũng chính là lý do họ dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những biến động của định giá cổ phiếu và biến động chung của thị trường.

TÂM LÝ TƯ DUY CHẮP VÁ

Một loại tâm lý đầu tư chứng khoán khác cũng liên quan đến sự tự tin thái quá đó chính là tâm lý tư duy chắp vá. Tâm lý này có nghĩa là khi bạn đưa ra quyết định đầu tư ban đầu dựa theo những thông tin có sẵn, tuy nhiên sau đó bạn nhận được những thông tin khác và chúng có ảnh hưởng đến quyết định ban đầu của bạn, nhưng thay vì phân tích những thông tin mới này thì bạn lại chú tâm đến việc chỉnh sửa lại những phân tích cũ. Điều này không giúp bạn nhìn nhận được một cách đầy đủ về các thông tin mới. Khi đó, bạn đang tư duy theo lối mòn và phân tích một cách chắp vá.

TÂM LÝ SỢ THUA LỖ

Khi tham gia đầu tư thì không ai lại thích cảm giác thua lỗ và mất tiền cả. Tuy nhiên, nếu như bạn có tâm lý sợ thua lỗ một cách thái quá thì rất có thể bạn sẽ phải chịu những tổn thất nặng nề hơn.

Ví dụ, một khoản đầu tư của bạn đang bị lỗ khoảng 20-25% vì một vài lý do nào đó tốt. Quyết định phổ biến của các nhà đầu tư khi đó sẽ là quên đi khoản thua lỗ này và tiếp tục đầu tư. Tuy nhiên, bạn cần hiểu rằng bạn không thể khiến cho giá chứng khoán tăng trở lại. Và hành động tiếp tục giữ khoản đầu tư đó giống như những “con bạc” đang cố gắng cược tiền với hy vọng sẽ gỡ gạc lại số tiền đã mất, bởi bạn có thể mất nhiều hơn số tiền đó.

TÂM LÝ GIẢM THIỂU HỐI TIẾC

Ví dụ minh họa cho loại tâm lý này đó chính là: Khi bạn bán ra một cổ phiếu với mức lợi nhuận đạt kỳ vọng là 20%, tuy nhiên sau đó giá cổ phiếu này lại tiếp tục tăng. Lúc đó bạn sẽ có tâm lý tiếc nuối vì đã bán cổ phiếu sớm mà không đợi thêm để chốt lãi nhiều hơn.

Tâm lý giảm thiểu hối tiếc này cũng đúng trong trường hợp ngược lại, khi cổ phiếu của bạn đang trong xu hướng giảm điểm, và bạn phải trải qua thời điểm bán tháo nhanh chóng để không bị thua lỗ quá nhiều.

TÂM LÝ KHUNG PHỤ THUỘC

Tùy theo hoàn cảnh tài chính cá nhân, số vốn đầu tư hay giới hạn về thời gian đầu tư mà sẽ quyết định mức độ rủi ro khi đầu tư của bạn. Khái niệm khung phụ thuộc là thuật ngữ đề cập đến xu hướng thay đổi khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư dựa theo xu thế chung của thị trường.

Ví dụ minh họa cho tâm lý này đó là: Nếu bạn không muốn chịu rủi ro cao khi thị trường giảm điểm thì bạn cũng phải chấp nhận rủi ro cao hơn khi thị trường bắt đầu tăng điểm.

TÂM LÝ CƠ CHẾ PHÒNG THỦ

Các nhà đầu tư thông thường sẽ hình thành một tâm lý chung đó là tâm lý cơ chế phòng thủ. Đôi khi có những khoản đầu tư thua lỗ, bạn sẽ có xu hướng cho rằng đó không phải lỗi do bạn. Nguyên nhân hình thành nên suy nghĩ đó là do bạn đang quá tự tin. Chính sự tự tin thái quá đó tạo cho bạn một cơ chế phòng thủ đối với bản thân mình. Thay vì nhận lỗi về bản thân thì bạn sẽ đổ do thị trường hay bất cứ nguyên nhân nào khác.

CÁC NHÂN TỐ CHI PHỐI ĐẾN TÂM LÝ HỌC TRONG ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN

Có 3 nhân tố chính được cho rằng có sự chi phối mạnh mẽ đến tâm lý của các nhà đầu tư chứng khoán.

Thứ nhất, chính là năng lực của nhà đầu tư còn hạn chế

Năng lực của một nhà đầu tư được nhìn nhận dựa trên hai góc độ: trình độ chuyên môn và kinh nghiệm đầu tư.

Rất nhiều nhà đầu tư tham gia thị trường tài chính có trình độ học vấn rất cao. Tuy nhiên, kinh nghiệm đầu tư của họ trên thị trường tài chính chưa nhiều, do đó đây chính là rào cản ngăn họ tham gia vào các hoạt động đầu tư tài chính.

Điều đó cũng có nghĩa là, một khi nhóm những nhà đầu tư có trình độ cao nhưng thiếu kinh nghiệm tham gia vào thị trường chứng khoán thì sẽ khiến diễn biến các hoạt động đầu tư trở nên khó lường. Tác động của điều này sẽ đe dọa sự ổn định của thị trường chứng khoán.

Thứ hai, các nhà đầu tư hiện nay chủ yếu là nam giới

Các nhà đầu tư là nam giới chiếm tỷ lệ cao trên tổng số lượng nhà đầu tư trên thị trường. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nam giới có mức độ tự tin cao hơn so với nữ giới trong việc đầu tư. Tuy vậy, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nữ giới lại có mức độ thành công trong đầu tư cao hơn so với nam giới. Như vậy khi tỷ trọng nhà đầu tư nam giới càng cao thì mức độ thất bại trong hoạt động đầu tư lại càng lớn.

Thứ ba, độ tuổi của nhà đầu tư cao

Đa phần nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay có độ tuổi khá cao. Và điều này đã được nghiên cứu là có ảnh hưởng đến vấn đề phân bổ tài khoản đầu tư.