7 kịch bản 'thảm họa' nếu chính phủ Mỹ vỡ nợ

Các nhà lãnh đạo Quốc hội và Nhà Trắng đang cố gắng đạt được một thỏa thuận để nâng trần nợ công của Mỹ. Dự kiến, Bộ Tài chính chỉ còn có thể ngăn khả năng vỡ nợ thêm vài tuần nữa, theo tờ Washington Post.

Các nhà kinh tế và chuyên gia tài chính cảnh báo, nếu đàm phán thất bại và chính phủ không thể đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán của mình, nền kinh tế Mỹ sẽ rơi vào hỗn loạn.

“Đó sẽ là một sự kết hợp chết người”, Mark Zandi, nhà kinh tế trưởng của Moody’s, nhận định. “Cuộc khủng hoảng có thể lan rộng và phá hủy toàn bộ hệ thống tài chính và cuối cùng sẽ là nền kinh tế”.

Bộ trưởng Tài chính Janet L. Yellen cho biết cơ quan này chỉ có thể duy trì hoạt động cho đến ngày 1 tháng 6 trước khi hết tiền nếu chính phủ không thể vay thêm. Thời hạn cụ thể đó - được gọi là “X-date” - phụ thuộc vào doanh thu và chi tiêu thuế, có thể dao động đáng kể từ tuần này sang tuần khác.

Điều gì xảy ra tiếp theo cũng khó dự đoán.

Các tác động theo tầng của vỡ nợ có thể sẽ phức tạp hơn - việc tạm dừng thanh toán liên bang sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế, điều này sẽ gây tổn hại cho thị trường chứng khoán, điều này sẽ gây tổn hại cho nền kinh tế nhiều hơn, v.v.

Sự tương tác giữa giá trị nhà sụt giảm, lãi suất tăng và hệ thống tài chính toàn cầu bất ổn là rất khó tính toán. Một số ước tính cho thấy hơn 8 triệu việc làm có thể bị xóa sổ. Theo một số dự đoán, lãi suất thế chấp có thể tăng hơn 20% và nền kinh tế sẽ co lại nhiều như trong cuộc Đại suy thoái năm 2008.

cổ phiếu sụp đổ

Đến nay, thị trường tài chính vẫn chưa bị tác động mạnh bởi cuộc khủng hoảng trần nợ.

Chi phí phòng ngừa rủi ro Mỹ vỡ nợ (hợp đồng CDS) và lợi suất trái phiếu chính phủ đến hạn gần thời điểm vỡ nợ dự kiến đều đã tăng. Điều này cho thấy nhà đầu tư đã nghi ngờ về khả năng trả nợ của chính phủ Mỹ. Song, tác động tới các hộ gia đình hiện vẫn chưa đáng ngại.

Tình hình có thể sẽ thay đổi khi gần đến ngày X, tức ngày chính phủ cạn kiệt tiền mặt. Các chuyên gia dự đoán cú sốc từ việc Mỹ không thể thanh toán nợ sẽ lan rộng khắp hệ thống tài chính, tác động đến cổ phiếu, trái phiếu, quỹ tương hỗ và công cụ phái sinh, trước khi gây hại cho nền kinh tế.

Lần cuối cùng chính phủ Mỹ gần vỡ nợ, chứng khoán đã giảm mạnh. Vào năm 2011, cách thời điểm chính phủ Mỹ sắp không thể xoay xở được chưa đầy một tuần, các chỉ số chứng khoán chính đã giảm khoảng 20%.

Moody's Analytics ước tính giá cổ phiếu có thể đi xuống 20%, xóa sổ 10.000 tỷ USD tài sản hộ gia đình và tàn phá tài khoản hưu trí của hàng triệu người Mỹ. Nhà Trắng ước tính đà sụt giảm có thể lên tới gần 45%.

Thị trường trái phiếu trị giá 46.000 tỷ USD cũng sẽ rung chuyển, khi giá trị của những lô trái phiếu đã phát hành sụp đổ do lợi suất trái phiếu mới cao hơn. Khủng hoảng có thể khiến doanh nghiệp ngừng mở rộng, làm cho cổ phiếu giảm mạnh hơn nữa.

Suy thoái bất ngờ

Nếu bế tắc tiếp diễn, tác động sẽ lan rộng từ thị trường tài chính sang nền kinh tế. Sự sụt giảm của cải hộ gia đình sẽ kéo theo chi tiêu người tiêu dùng đi xuống, gây tổn hại cho doanh nghiệp. Lãi suất tăng mạnh khiến việc vay vốn hoặc bắt đầu kinh doanh trở nên khó khăn hơn.

Thị trường nhà đất vốn đã nguội lạnh cũng có thể sụp đổ. Một báo cáo gần đây của Zillow cho biết vỡ nợ sẽ kéo lãi suất cho vay thế chấp bất động sản lên trên 8% và khiến doanh số bán nhà sụt giảm 23%. Ngành xây dựng và những lĩnh vực khác sẽ chịu thiệt hại nặng nề.

Hàng chục triệu gia đình Mỹ có thể sẽ không còn nhận được sự hỗ trợ thường xuyên của chính quyền. Năm nay, chính phủ Mỹ dự kiến sẽ chi khoảng 6.000 tỷ USD cho an sinh xã hội, tương đương khoảng 16 tỷ USD mỗi ngày. Số tiền khổng lồ này sẽ biến mất khỏi nền kinh tế chỉ sau một đêm nếu chính phủ Mỹ vỡ nợ.

Báo cáo năm 2013 của Bộ Tài chính cho thấy khủng hoảng trần nợ năm 2011 đã khiến tổng tài sản hộ gia đình giảm 2.400 tỷ USD. Nền kinh tế rộng lớn hơn, Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Nhà Trắng cho biết, có thể giảm tới 6%, tương tự như cuộc Đại suy thoái năm 2008.

Công nhân liên bang trong tình trạng lấp lửng

Chính phủ Mỹ sẽ đóng cửa khi không được Quốc hội thông qua ngân sách. Đã có ba lần Washington phải ngừng hoạt động ít nhất một ngày trong thập kỷ qua.

Theo quy trình, người lao động sẽ được nghỉ phép, một số nhân viên thiết yếu sẽ được yêu cầu làm việc mà không trả lương. Thông thường, nhân viên vẫn được trả lương sau khi chính phủ Mỹ mở cửa trở lại.

Tuy vậy, Văn phòng Quản lý và Ngân sách của Nhà Trắng vẫn chưa phổ biến hướng dẫn về quy trình đóng cửa khi chính phủ vỡ nợ.

Sự không chắc chắn có thể ảnh hưởng tới quân nhân, các thanh tra an toàn thực phẩm, kiểm soát viên không lưu và người lao động trong các công việc quan trọng khác. Chính phủ Mỹ là nhà tuyển dụng lớn nhất, với khoản 4,2 triệu nhân viên toàn thời gian.

An sinh xã hội và Medicare bỏ lỡ các khoản thanh toán

Hơn 60 triệu người Mỹ nhận trợ cấp An sinh Xã hội (Social Securities) hàng tháng, chủ yếu là người cao tuổi. Số lượng người phụ thuộc vào bảo hiểm sức khỏe Medicare cũng tương đương.

Một số đảng viên Cộng hòa tuyên bố chính phủ có thể tiếp tục thực hiện những khoản thanh toán này bằng doanh thu thuế mà không cần vay thêm. Tuy vậy, các chuyên gia ngân sách nghi ngờ rằng Bộ Tài chính có thể gửi những khoản trợ cấp này đúng hạn, đặc biệt nếu vụ vỡ nợ kéo dài nhiều tuần hoặc nhiều tháng.

Khi tiếp cận được nguồn tiền, chính phủ Mỹ sẽ phải lựa chọn giữa trả tiền cho người cao tuổi hoặc thanh toán lãi cho các khoản vay. Việc ưu tiên lựa chọn chi trả cho An sinh Xã hội và Medicare có thể khiến cuộc khủng hoảng nợ công trầm trọng thêm.

Chi phí đi vay của Mỹ tăng cao

Chính phủ Mỹ có thể vay tiền với chi phí rẻ bởi không ai mong đợi rằng Mỹ, nền kinh tế số một thế giới, mất khả năng trả nợ.

Sự an toàn biến Trái phiếu Kho bạc trở thành một trụ cột thiết yếu trong hệ thống tài chính toàn cầu. Trái phiếu Kho bạc Mỹ được coi là một trong những khoản đầu tư an toàn và thanh khoản nhất hiện nay, được ngân hàng trung ương, các quốc gia và quỹ thị trường tiền tệ dự trữ. Bất kỳ công cụ tài chính nào có giá trị dựa trên Trái phiếu Kho bạc đều có thể bị sụp đổ sau khi Mỹ vỡ nợ.

Các nhà kinh tế dự báo rằng lợi thế đi vay giá rẻ mà Mỹ được hưởng trong nhiều thập kỷ có thể sẽ chấm dứt. Viện Brookings ước tính rằng nếu chính phủ vỡ nợ, chi phí đi vay của Mỹ có thể tăng thêm 750 tỷ USD trong thập kỷ tới.

Các vấn đề kinh tế lan rộng trên toàn thế giới

Nhiều quốc gia đã mua một lượng lớn trái phiếu của chính phủ Mỹ. Việc nền kinh tế số một thế giới vỡ nợ có thể làm giảm giá trị những lô trái phiếu này, gây tổn hại đến dự trữ ngoại hối của nhiều nước.

Các nhà kinh tế lo ngại rằng sẽ ngày càng nhiều nước rơi vào khủng hoảng nợ nần như Sri Lanka và Pakistan. Số lượng các cuộc biểu tình, bất ổn địa chính trị toàn cầu cũng được dự đoán sẽ đi lên.

Đồng USD giảm, cùng với uy tín của Mỹ

Các chuyên gia cho rằng vỡ nợ có thể làm tổn hại đến vị thế của Mỹ trên trường quốc tế. Nền kinh tế thế giới đang bắt đầu nỗ lực giảm phụ thuộc vào USD. Brazil và Malaysia đã kêu gọi các nước giao dịch thường xuyên hơn bằng những đồng tiền khác.

Khoảng 60% giao dịch ngoại tệ vẫn đang sử dụng USD. Tuy nhiên, việc Mỹ không trả được nợ, khiến giá đồng bạc xanh đi xuống, có thể làm giảm tỷ lệ trên.

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen đã cảnh báo: “Vỡ nợ có nguy cơ làm suy yếu vai trò lãnh đạo kinh tế toàn cầu của Mỹ và đặt câu hỏi về khả năng bảo vệ lợi ích quốc gia của chúng ta”.

Vỡ nợ cũng sẽ dấy lên những nghi ngờ về năng lực của chính phủ Mỹ trong việc ứng phó với những tình huống khẩn cấp và thực hiện những chức năng cơ bản nhất như thanh toán các hóa đơn.

Daniel Bergstresser, phó giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Quốc tế của Đại học Brandeis, cho biết: “Vỡ nợ sẽ làm xói mòn niềm tin toàn cầu vào hệ thống chính trị của Mỹ, bởi một phần vị thế của Mỹ trên toàn cầu là dựa trên niềm tin rằng hệ thống chính trị này hoạt động hiệu quả".