5 bẫy tư duy hầu như ai cũng mắc

Bộ não con người có xu hướng làm những việc đơn giản và thoải mái mà vô tình rơi vào những bẫy tư duy tai hại.

Bạn là người thích đặt ra mục tiêu cho bản thân nhưng luôn bỏ cuộc giữa chừng?

Ví dụ, bạn đã lên kế hoạch đi du lịch cuối tuần nhưng rồi ở nhà và ngủ cả ngày; Bạn muốn hoàn thành công việc sớm nhưng lại trì hoãn vì gặp nhiều vướng mắc; Bạn muốn dành thời gian sau giờ làm việc để tập thể dục, làm đẹp nhưng không cưỡng lại được trò chơi điện tử hay Tiktok, YouTube. Kết quả là bạn hối hận, suy sụp nhưng sau đó lại bắt đầu một chu kỳ tương tự.

Daniel Kahneman, người đoạt giải Nobel kinh tế đã kết luận sau khi tiến hành nhiều thí nghiệm về nhận thức: Bộ não con người theo bản năng có xu hướng làm những việc đơn giản và thoải mái. Nói cách khác, nếu bạn lười biếng và chán nản thì đó thực sự là bản chất của bạn.

Bởi vậy, chỉ bằng cách nâng cao nhận thức, kỷ luật tự giác chúng ta mới có thể tránh được cái bẫy của thứ hạnh phúc thấp kém. Thay đổi tư duy mới khiến cuộc đời thay đổi.

Dưới đây là 5 bẫy tư duy phổ biến hầu như ai cũng có thể gặp.

Hội chứng "Gương chiếu hậu"

Nhà văn Iceland, người đoạt giải Nobel Văn học Halldór Laxness từng đưa ra khái niệm "Hiệu ứng gương chiếu hậu" trong cuốn sách "Điều kỳ diệu của việc thức dậy sớm". Theo đó, mọi người có xu hướng nhớ lại những thất bại trong quá khứ trước khi làm mọi việc. Họ nghĩ rằng bản thân đã như thế nào trong quá khứ thì tương lai cũng tương tự vậy. Chính điều này làm hạn chế sự phát triển.

Ví dụ khi còn nhỏ thành tích học tập không tốt, bạn sẽ thấy bản thân thấp kém và dù cố gắng thế nào cũng không thể theo kịp người khác hoặc sau khi bị tổn thương trong mối quan hệ, bạn sẽ sống khép kín và không muốn nói chuyện với mọi người hay chỉ sau một lần thất bại, bạn cho rằng tương lai mình không thể vượt qua khó khăn.

Nếu cứ nhìn chằm chằm vào gương chiếu hậu cuộc đời, con người sẽ luôn sống trong sự bi quan và tự nhốt mình vào những nơi nhỏ bé.

"Đừng để cuộc đời bị ảnh hưởng bởi những việc xảy ra trong quá khứ. Chỉ khi đó mới có thể thoát khỏi nỗi đau và đấu tranh vì một tương lai tốt đẹp hơn", Halldór Laxness nói.

Hội chứng "Đổ xe đạp"

Nhà sử học người Anh Cyril Parkinson đã kể câu chuyện một địa phương được giao nhiệm vụ xây dựng nhà máy điện hạt nhân và nhà để xe đạp cho nhân viên công ty. Kết quả là họ dành chưa đầy ba phút để thảo luận về vấn đề đầu tiên nhưng dành tới 45 phút cho vấn đề làm thế nào để xe đạp không bị đổ trong đó.

Tại sao lại như vậy? Cyril Parkinson giải thích: Do mọi người thường có xu hướng tập trung vào vấn đề tầm thường và dùng chúng để trốn tránh việc lớn lao hơn.

Nhiều người thích đối xử với bản thân theo cách này. Họ giải quyết những vấn đề tầm thường hàng ngày khiến bản thân kiệt sức và cuối cùng hiệu quả công việc đạt được rất thấp.

Nhà tâm lý học nổi tiếng Đài Loan Trương Đức Phấn chỉ ra những người như thế sẽ sống trong hỗn loạn cả đời. Dù phải chịu đựng bao nhiêu khó khăn, dù phải nỗ lực bao nhiêu đi nữa thì cuộc đời họ sẽ chỉ lãng phí.

Người làm được điều vĩ đại không bao giờ lãng phí nhiều thời gian vào điều nhỏ nhặt. Hãy chú trọng vào việc lớn đồng thời tập trung toàn bộ sức lực cho nó.

Hội chứng "Quả nho chua"

Chắc chắn nhiều người biết câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng "Con cáo và chùm nho" của Aesop. Một con cáo thèm ăn những quả nho trên cây, nhưng không thể với tới được. Sau đó, nó nói với mọi người vì nho có vị chua nên cáo không quan tâm.

Đôi khi chúng ta cũng giống như con cáo này. Nếu không đạt được điều mong muốn lại không suy ngẫm đến khuyết điểm mà tìm cớ tự lừa dối bản thân, tìm lời bào chữa cho sự kém cỏi của mình.

Con người có thể lừa dối chính mình nhưng không thể lừa dối cuộc đời. Chỉ bằng cách nhận ra và sửa chữa thất bại mới có thể vượt qua khó khăn và đạt được thành tựu. Thay đổi thái độ sống là thay đổi quỹ đạo cuộc đời.

Hội chứng "Thác nước"

Thác nước lúc chảy ra êm đềm và chậm rãi nhưng khi đổ xuống vực sẽ đục ngầu, bắn tung tóe. Hình tượng thác nước giống như lời nói của người khác, bản chất không cực đoan nhưng lại có thể khuấy động trong lòng người nghe hàng ngàn con sóng. Một người càng nhạy cảm thì hiệu ứng này sẽ xảy ra càng nhiều.

Nhà triết học người Anh Bertrand Russell trong cuốn sách "Con đường dẫn tới hạnh phúc" từng kể câu chuyện của chính mình. "Tôi bi quan từ nhỏ và bất kỳ sự xáo trộn nào từ thế giới bên ngoài đều khiến bản thân khó chịu. Khi còn trẻ, thậm chí không ít lần tôi có ý định tự tử bằng cách nằm trên đường ray tàu hỏa".

Nhưng sau này Bertrand Russell nhận ra, vấn đề thực sự không phải là lời bàn tán của người khác mà do chính nội tâm của ông. Một khi tâm trí không ổn định, sự hỗn loạn vẫn luôn tiếp tục. Nếu tâm trí bình tĩnh, dù thế giới bên ngoài giông bão đến đâu thì mọi việc xảy đến cũng giống như giọt nước rơi xuống mà thôi.

Nhà tâm lý nổi tiếng thế giới Roy Martina từng nói: "Một trong những bước đột phá lớn nhất cuộc đời tôi là ngừng lo lắng về việc người khác nghĩ gì về mình. Chỉ khi không cần những lời khen ngợi từ bên ngoài, chúng ta mới có thể trở nên tự do".

Theo Roy Martina, chỉ khi ít tự phê bình và hành động thiết thực hơn, con người mới có thể vượt qua lo lắng và mở ra chương mới trong cuộc đời.

Hội chứng mơ mộng

Bạn đã bao giờ có những tưởng tượng phi thực tế chưa? Bạn đã từng nghĩ mình sẽ trúng một tờ vé số, hoặc được thăng chức và trở nên giàu có trong vài năm nữa. Nếu vậy, bạn có thể bị mắc kẹt trong "hiệu ứng mơ mộng".

Tully Sharot, tiến sĩ tâm lý học tại Đại học New York, từng chỉ ra trong cuốn sách "Khuynh hướng lạc quan" rằng: Gần 80% mọi người có ảo tưởng về nhận thức - "Giấc mơ của tôi chắc chắn sẽ thành hiện thực".

Ông trùm kinh doanh người Mỹ Rockefeller đã nói: "Mọi thứ trên đời đều có thể xảy ra, nhưng không có chuyện không làm mà hưởng". Ai cũng từng mơ tưởng bắt được điều gì may mắn từ trên trời rơi xuống, nhưng nếu nó xảy ra thì chưa chắc đã may, có thể còn là tai họa.

Thực tế nhiều người vẫn có tâm lý nông nổi, mơ thấy những điều tốt đẹp từ trên trời rơi xuống, để rồi ham rẻ, đi đường tắt. Trên thực tế, rẻ nhất cũng là đắt nhất, trên đời không có đường tắt, bởi vì con đường ngắn sẽ trở thành hố sâu.

Doanh nhân Nhật Bản Kazuo Inamori nói: "Nếu đã không may mắn, hãy quên đi số phận và làm việc chăm chỉ". Bạn càng làm việc chăm chỉ, bạn càng may mắn. Đừng mong đợi những điều may mắn bất ngờ, thực tế chính là cuộc sống.