4 bất cập lớn với giá điện

Một trong những khó khăn lớn trong thu hút đầu tư vào phát triển ngành điện là cần nguồn lực đầu tư lớn trong khi thời gian thu hồi vốn chậm, giá bán điện hiện nay vẫn còn mang màu sắc "bao cấp", bù trừ.

Ngày 20/8, tại Toạ đàm "Đột phá nào để thu hút đầu tư vào ngành điện" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức, ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), chuyên gia về giá cho rằng, giá điện đang có 4 bất cập rất lớn.

Bất cập thứ nhất có tính chất bao trùm là giá điện chưa thực hiện theo cơ chế thị trường. Như Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị đã đánh giá là chính sách năng lượng còn bất cập và chưa hoàn toàn phù hợp với cơ chế thị trường, thể hiện ở việc toàn bộ chi phí đầu vào để sản xuất điện như than, khí, dầu, tỷ giá… đã theo thị trường nhưng giá đầu ra lại không phản ánh được những biến động của các chi phí đó. Có thời điểm thì không điều chỉnh quá lâu, có lúc điều chỉnh lại không tính đúng, tính đủ, không bảo đảm bù đắp toàn bộ chi phí đã bỏ ra để sản xuất kinh doanh điện.

Ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), chuyên gia về giá

“Cho nên sản xuất kinh doanh điện gặp rất nhiều khó khăn. Số liệu mới nhất 2 năm 2022-2023 gần đây thì chính cách điều hành như vậy đã gây lỗ của ngành điện khoảng 47.500 tỷ đồng. Đây là khó khăn lớn cho việc cải thiện dòng tiền của ngành điện để đầu tư, phát triển nguồn và lưới”, ông Thoả cho biết.

Thứ hai, giá điện “gánh vác” nhiều nhiệm vụ, đa mục tiêu.

“Chúng ta muốn tính đúng, tính đủ, bảo đảm bù đắp chi phí; muốn khuyến khích thu hút đầu tư; muốn đảm bảo an sinh xã hội, bảo đảm an ninh năng lượng, kiểm soát lạm phát…, trong khi những mục tiêu này ngược chiều nhau, rất khó hài hòa. Cho nên phải có tính toán hợp lý vai trò của giá điện, đâu là mũi nhọn”, ông Thoả nói và cho biết, phải dùng những biện pháp như thuế, phí, các quỹ điều tiết, các thị trường để điều tiết thị trường điện, thay vì chỉ trông cậy vào việc kiềm chế giá.

Thứ ba là bất cập trong cơ chế bù chéo giá điện hiện nay, để kéo quá dài và lộ trình xử lý không rõ ràng. Bù chéo giữa nhóm những người tiêu dùng điện sinh hoạt với nhau - bậc cao bù cho bậc thấp, bù chéo giữa giá điện sinh hoạt và giá điện sản xuất ở mức độ nhất định. Và một điểm nữa là bù chéo về giá điện giữa các vùng miền với nhau. Điện ở các xã, huyện hải đảo thường ở mức 7.000-9.000 đồng/kWh, nhưng chúng ta vẫn bán 1.000-2.000 đồng/kWh, tức là lấy vùng thấp bù cho vùng cao...

“Nghị quyết số 55 của Bộ Chính trị đã yêu cầu phải chấm dứt bù chéo trong giá điện và việc này chúng tôi cũng đang đề nghị đưa vào Luật Điện lực mới, phải luật hóa yêu cầu này”, ông Thoả cho biết.

Bất cập thứ tư là giá điện chưa tách bạch giữa giá với chính sách an sinh xã hội, giảm giá điện nhưng để ngành điện phải tự gánh vác.

“Ví dụ khi đại dịch COVID-19 diễn ra, chúng ta quyết định giảm giá điện nhưng không quy định chính sách để điều tiết thị trường hợp lý. Chính sách thuế, các công cụ thị trường xử lý như thế nào và chính sách an sinh xã hội nên tách ra như thế nào? Cho nên chính sách giá điện vẫn còn lẫn lộn, không bảo đảm đúng nguyên lý về giá cả để bảo đảm mục tiêu khuyến khích ngành điện phát triển, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia”, ông Thoả nhận định.