4 bài học kinh điển trong đầu tư cá nhân

Giả sử bạn gửi tiết kiệm với lãi suất 7%/năm, trong khi lạm phát trong năm đó là 4%. Điều đó nghĩa là số tiền của bạn sẽ tăng lên 7% một năm, nhưng vật giá cũng đắt hơn 4%. Khi nói về sức mua của đồng tiền, số tài sản của bạn trên thực tế chỉ tăng 7%-4% = 3% mỗi năm.

1- Kinh tế nhập môn: khi vay mượn hoặc đầu tư, nghĩ về lãi suất thực

Giả sử bạn gửi tiết kiệm với lãi suất 7%/năm, trong khi lạm phát trong năm đó là 4%. Điều đó nghĩa là số tiền của bạn sẽ tăng lên 7% một năm, nhưng vật giá cũng đắt hơn 4%. Khi nói về sức mua của đồng tiền, số tài sản của bạn trên thực tế chỉ tăng 7%-4% = 3% mỗi năm. Và đây là con số bạn nên nghĩ đến khi quyết định đầu tư hay vay mượn, thay vì nghĩ đến con số 7%.

Một phần không nhỏ dân số, ngay cả ở các nước phát triển, chỉ nghĩ về lãi suất danh nghĩa (7%) thay vì lãi suất thực (3%). Giả sử như các bạn cho bạn bè mượn tiền không lấy lãi, nhưng lạm phát lên đến 5% mỗi năm. Điều đó có nghĩa là trên thực tế, các bạn đã bị mất 5% số tiền cho mượn rồi đấy!

2- Chi phí cơ hội: không làm gì không có nghĩa là không mất

Giả sử bạn có một số tiền X trong tay, và có thể vì quá sợ rủi ro, bạn chỉ giấu tiền dưới gối. Và bạn nghĩ: "nhờ không làm gì, mình cũng không tốn gì cả." Thực ra, có một khái niệm kinh tế gọi là "chi phí cơ hội". Nếu biết, có thể áp dụng được trong nhiều mảng của cuộc sống. Khi lựa chọn một hành động gì, chi phí cơ hội là những lợi ích đạt được từ lựa chọn tốt nhất mà bạn đã không chọn. Ví dụ như, nếu sau khi tốt nghiệp 12 và bạn quyết định ở nhà, thì không ai đến thu phí gì từ bạn cả. Tuy nhiên, chi phí cơ hội của bạn là phần lợi ích mà bạn đã có thể có nếu bạn đã đi học đại học.

Trong mảng đầu tư tài chính cá nhân cũng thế: không làm gì cũng là một dạng mất. Bạn mất đi cơ hội nhận được sinh lời từ các kênh đầu tư khác nhau. Tất nhiên đầu tư sẽ có rủi ro, và tuỳ mức sợ rủi ro như thế nào bạn sẽ quyết định xem bao nhiêu phần trăm tài sản sẽ đặt vào các kênh rủi ro (như bất động sản hoặc cổ phiếu), và bao nhiêu phần trăm sẽ vào các kênh an toàn hơn (giữ tiền mặt, gửi tiết kiệm). Tuy nhiên, nếu bạn bỏ qua hẳn việc đầu tư, bạn có thể đang phải trả một chi phí cơ hội khá cao đấy.

3- "Đừng đặt trứng vào cùng một rổ"

Ông bà ta đã nói "đừng đặt toàn bộ trứng vào cùng một rổ", hàm ý nói đừng đặt toàn bộ tài sản của bạn vào cùng một kênh đầu tư (vì nhỡ may rổ trứng rơi thì sẽ mất hết toàn bộ trứng). Đây cũng là khái niệm "diversification" - hay đa dạng hóa danh mục đầu tư, vốn là một trong những nguyên lý cơ bản nhất của ngành tài chính. Giả sử bạn đã nghe lời khuyên từ mục số 7 và bắt đầu tập tành đầu tư. Lời khuyên ở đây là: bạn nên đầu tư vào nhiều kênh khác nhau. Và không những về số lượng, mà còn về cả độ khác nhau giữa các loại tài sản nữa (correlation). Nói nôm na, đầu tư vào hai công ty khá giống nhau khá nguy hiểm, vì một công ty đi xuống nghĩa là công ty còn lại nhiều khả năng cũng sẽ hoàn vốn thấp; trong khi đầu tư vào hai công ty khá không liên quan đến nhau sẽ tốt hơn cho mục đích bảo vệ số tiền đầu tư của bạn.

4- Tránh xa bong bóng

Bong bóng kinh tế rất nguy hiểm, vì trước khi bong bóng vỡ, giá của hạng mục đầu tư tăng rất nhanh, tạo ra lãi lớn cho những người đầu tư. Bong bóng có thể xảy ra ở khắp nơi: thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán, hoặc thậm chí các vật phẩm thông thường như gia súc hay vật nuôi.

Bong bóng được định nghĩa là khi giá cả của một tài sản – như nhà cửa hay cổ phiếu – tăng vượt và tách rời khỏi giá trị thực của tài sản đó, với phần lớn phần tăng giá là do đầu cơ (những người đầu tư vào một thứ chỉ vì họ nghĩ giá của nó sẽ tăng lên). Chẳng hạn như một ngôi nhà mặt biển có thể tạo ra tổng thu nhập 10 tỷ đồng trong suốt phần đời của ngôi nhà. Tuy nhiên, ngôi nhà đó có thể được bán với giá gấp đôi chỉ vì một số người muốn mua ngôi nhà đó với giá cao hơn, nhằm mục đích bán lại với giá cao hơn nữa. Khi bong bóng vỡ ra, người cuối cùng giữ sẽ phải chịu hậu quả vì đã mua với giá cao, trong khi giá trị thực lại thấp hơn nhiều.