Bài của Nguyễn Trần Minh Tùng

CÁC NGÂN HÀNG TRUNG ƯƠNG KIỂM SOÁT CUNG TIỀN NHƯ THẾ NÀO?

Lưu thông tiền tệ (Currency in circulation) là sự vận động của tiền tệ trong nền kinh tế với chức năng phương tiện trao đổi, nhằm thực hiện việc mua bán hàng hóa, dịch vụ và thành toán các khoản nợ giữa các chủ thể trong nền kinh tế.

Lượng tiền trong lưu thông tác động tới mọi khía cạnh của nền kinh tế.

Ở cấp độ vi mô, nguồn cung tiền lớn sẽ tác động tới chi tiêu của các doanh nghiệp và hộ gia đình. Ví dụ khi lãi suất ngân hàng ở mức thấp, sẽ thúc đẩy gia tăng chi tiêu và đầu tư. Cụ thể khi lãi suất ngân hàng thấp, hộ gia đình có thể dễ dàng tiếp cận các khoản vay để tiêu dùng như mua nhà, mua xe hoặc tìm đến các kênh đầu tư có lợi nhuận cao hơn như đầu tư chứng khoán.

Ở cấp độ vĩ mô, lượng tiền trong lưu thông ảnh hưởng tới GDP và các yếu tố kinh tế vĩ mô như tỷ lệ thất nghiệp, lãi suất.

Để kiểm soát lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế, Ngân hàng Trung ương (NHTW) thường sử dụng các công cụ sau:

- Yêu cầu dự trữ bắt buộc: Dự trữ bắt buộc là tỷ lệ phần trăm tiền gửii mà các ngân hàng thương mại (NHTM) bắt buộc phải giữ làm dự trữ theo yêu cầu. Nói cách khác, sẽ tồn tại một lượng tiền nhất định được giữ lại thay vì đem ra lưu thông.

Ví dụ: Nếu NHTW yêu cầu dự trữ bắt buộc ở mức 9%, và một NHTM có tổng tiền gửi của khách hàng là 100 triệu USD, ngân hàng đó bắt buộc phải giữ lại tối thiểu 9 triệu USD để đáp ứng tỷ lệ dự trữ bắt buộc và 91 triệu USD còn lại sẽ được đem ra lưu thông.

NHTW gia tăng lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế bằng cách giảm tỉ lệ dự trữ bắt buộc từ đó các NHTM có thể cho vay nhiều tiền hơn.

Ngược lại, NHTW giảm lượng tiền lưu thông bằng cách tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc, khiến NHTM có ít tiền để cho vay.

- Tác động đến lãi suất: Về cơ bản, NHTW không thể trực tiếp đặt ra một mức lãi suất cho các khoản vay như vay thế chấp, vay tự động hoặc vay tiêu dùng cá nhân. Tuy nhiên, NHTW có thể gián tiếp tác động và đưa các loại lãi suất đó về mức mong muốn, thông qua một công cụ khác: lãi suất chiết khấu – mức lãi suất mà NHTM phải trả khi vay tiền từ NHTW. Khi lãi suất chiết khấu thấp, ngân hàng thương mại sẽ tiết kiệm được chi phí và giảm lãi suất cho vay đối với khách hàng, lượng tiền cho vay sẽ được tăng lên khiến lượng tiền lưu thông nhiều hơn trong nền kinh tế.

- Nghiệp vụ thị trường mở: NHTW cũng có thể điều tiết lượng tiền trong lưu thông bằng nghiệp vụ mua – bán giấy tờ có giá của chính phủ như chứng chỉ tiền gửi, tín phiếu kho bạc, trái phiếu hính phủ thông qua các hoạt động thị trường mở (OMO). NHTW cách tăng số lượng tiền trong lưu thông bằng cách mua lại các giấy tờ có giá này từ NHTM, giúp NHTM có thêm nguồn tiền cho hoạt động kinh doanh . OMO một phần trong chính sách nới lỏng tiền tệ.

- Nới lỏng định lượng – QE: Trong trường hợp nền kinh tế lâm vào hoàn cảnh nghiêm trọng, các NHTW có thể đưa hoạt động thị trường mở tiến thêm bước nữa: thực hiện nới lỏng định lượng. Cụ thể, NHTW sẽ in thêm tiền và dùng nó để mua nhiều giấy tờ có giá hơn. Số tiền này sau đó sẽ được chuyển vào tài khoản của NHTM dưới dạng thanh toán cho giao dịch OMO khiến lượng tiền cho vay ra ngoài nhiều hơn, giúp hạ lãi suất dài hạn và khuyến khích hoạt động đầu tư của doanh nghiệp.

Sau cuộc khủng hoảng tài chính 2007 – 2009, NHTW Anh và Cục dự trữ liên bang Mỹ đã phải áp dụng chương trình nới lỏng định lượng. Những năm gần đây, nới lỏng định lượng cũng được NHTW Châu Âu và Nhật Bản sử dụng.

- In tiền: Những năm trước, các quốc gia thường gắn đồng tiền của mình vào chế độ bản vị vàng, khiến nguồn cung tiền có thể bị giới hạn. Từ thế kỷ 20, chính sách này hầu như đã bị gỡ bỏ. Các NHTW có thể tăng lượng cung tiền trong lưu thông bằng cách in thêm tiền.

Hoạt động in thêm tiền của NHTW có thể gây ra hệ lụy là lạm phát khi lượng tiền in ra nhiều không tương xứng với sản lượng nền kinh tế tạo ra, từ đó khiến đồng tiền của quốc gia đó bị mất giá trị.

Bởi vậy, việc in thêm tiền để tác động tới lượng cung tiền trong nền kinh tế không phải là lựa chọn hàng đầu của các NHTW.

NHTW luôn có những chính sách điều chỉnh để đảm bảo sức khỏe của nền kinh tế quốc gia và kiềm soát lượng tiền lưu thông trong nền kinh tế là biện pháp được sử dụng phổ biến nhất. Tùy vào tình hình của nền kinh tế mà NHTW có thể đưa ra những biện pháp khác nhau vào từng thời điểm khác nhau.