Vì sao kinh tế Thái Lan là 'con hổ chưa bao giờ gầm'?

Từng được xem là "hổ" mới, kinh tế Thái Lan ngày càng tụt hậu khi chính trị biến động, chậm ký kết các hiệp định thương mại, dân số già.

Giữa bối cảnh mọi người bàn nhau về việc xây dựng lại chuỗi cung ứng toàn cầu, Ấn Độ, Việt Nam và Mexico nhận nhiều sự chú ý hơn cả. Trong khi đó, Thái Lan thường không được nhắc đến.

Bốn thập kỷ trước, nước này đã có bước nhảy vọt vào thời điểm Trung Quốc mới bắt đầu vực dậy kinh tế. Các nhà sản xuất ôtô toàn cầu đổ rất nhiều tiền đến mức quốc gia Đông Nam Á này được mệnh danh là "Detroit của châu Á" (thủ phủ sản xuất ôtô cho khu vực).

Lúc bấy giờ, Thái Lan nổi bật nhờ sự ổn định chính trị giữa một khu vực vẫn đang nỗ lực vượt qua sự tàn phá của chiến tranh. Tỷ giá hối đoái ít biến động và chế độ thuế hấp dẫn là những điểm cộng thêm. Đến năm 1990, nước này đạt tốc độ tăng trưởng hai con số, một chuyên mục trên tờ New York Times tuyên bố đây là "nền kinh tế hổ" tiếp theo.

Tuy nhiên, khoảng thời gian sôi động đó dường như đã trôi qua từ lâu. Hơn 30 năm và ba cuộc đảo chính quân sự sau đó, Thái Lan không thể thoát khỏi vị thế là một quốc gia có thu nhập trung bình. Nước này tiếp tục theo đuổi chiến lược dẫn đầu về xuất khẩu và vẫn thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đạt 50% so với GDP năm 2017. Nhưng khi nhìn tổng thể, Thái Lan đã tụt lại phía sau.

Từng dẫn trước Trung Quốc về thu nhập bình quân đầu người, hiện Thái Lan bị vượt mặt và khoảng cách GDP bình quân của hai nước có thể sớm tăng lên gấp đôi. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới từ năm 2022, thu nhập bình quân của Trung Quốc ở mức 12.720 USD so với 6.909 USD của Thái Lan.

Có hàng loạt lý do để giải thích vì sao Thái Lan trở thành "con hổ chưa bao giờ gầm". Nổi bật nhất là cuộc đấu đá chính trị giữa một phe được quân đội hậu thuẫn ở Bangkok và các đảng ủng hộ dân chủ, thường được hậu thuẫn bởi ông trùm kinh doanh và thủ tướng một thời Thaksin Shinawatra, đã gây thiệt hại nặng nề.

Việc tập trung vào các cuộc tranh giành quyền lực được cho là đã làm Thái Lan mất tập trung vào thiết lập và thực hiện các mục tiêu phát triển dài hạn. Sự không chắc chắn về pháp lý và hạn chế quyền sở hữu là những phàn nàn chính của các nhà đầu tư.

Thương mại là một ví dụ điển hình về điều này. Trong khi hầu hết nước láng giềng đã ký kết hoặc đang thực hiện các hiệp định thương mại, Thái Lan lại bị hụt hơi. Các cuộc đàm phán với Liên minh châu Âu (EU) bị gián đoạn bởi cuộc đảo chính năm 2014 và chỉ mới bắt đầu lại năm nay. Trong khi đó, Việt Nam đã ký thỏa thuận với EU từ bốn năm trước. Tương tự, khi một loạt các nền kinh tế cùng tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Thái Lan vẫn đứng ngoài cuộc.

Điều này mang lại hậu quả. Thái Lan thu hút vốn FDI ít hơn so với các đối thủ cạnh tranh trong khu vực là Việt Nam, Malaysia và Indonesia. Năm ngoái nước này có tốc độ tăng trưởng chậm nhất trong số các nền kinh tế lớn của Đông Nam Á.

Các vấn đề về quản trị cũng đang nổi lên trên thị trường tài chính Thái Lan với hàng loạt bê bối của các doanh nghiệp gần đây. Điều này gây ảnh hưởng danh tiếng của quốc gia.

Thất bại trong việc tăng quy mô sản xuất một cách dứt khoát hơn đã khiến gần một phần ba lực lượng lao động vẫn làm nông nghiệp, cao hơn hẳn tỷ lệ gần một phần tư ở Trung Quốc. Sự phụ thuộc lớn vào du lịch cũng đã khiến Thái chịu thiệt hại lớn vì đại dịch.

Thời gian qua, bài toán ổn định chính trị nước này còn bỏ ngỏ. Đã gần hai tháng kể từ khi liên minh ủng hộ dân chủ giành được đa số ghế ở hạ viện, nhưng không có chính phủ mới nào được thành lập. Vẫn còn những nghi ngờ liệu ứng cử viên của liên minh cho chức thủ tướng, Pita Limjaroenrat, có thể nắm quyền điều hành chính phủ hay không.

Kriengkrai Thiennukul - Chủ tịch Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan, cho biết điều đó khiến hầu hết doanh nghiệp đóng băng các quyết định đầu tư mới cho đến khi có những hướng dẫn rõ ràng hơn từ chính quyền mới. Điều này tác động xấu đến kinh tế trong bối cảnh xuất khẩu yếu.

Chưa kể, nhân khẩu học hiện tại không có lợi cho Thái Lan. Trong số 67 triệu cư dân của xứ chùa vàng, khoảng 12 triệu là người già. Điều đó trở thành gánh nặng khi nước này có nền sản xuất ngày càng phụ thuộc vào lực lượng lao động phải xử lý các công nghệ mới và phức tạp.

Manu Bhaskaran - đối tác sáng lập của Centennial Asia Advisors, một công ty tư vấn chính sách ở Singapore, cho biết: "Nền kinh tế vi mô từ dưới lên của Thái Lan đã từng phát triển mạnh mẽ trong quá khứ, nhưng chúng tôi không thấy loại năng lượng kinh doanh và khởi nghiệp trong không gian công nghệ tương tự Việt Nam và Indonesia".