Sáng kiến 600 tỷ USD của G7 có đủ sức "đánh bại" Vành đai và Con đường của Trung Quốc?

G7 đã cam kết sẽ huy động 600 tỷ USD để tài trợ cho các cơ sở hạ tầng thiết yếu nhằm thay thế cho sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc.

Trong khuôn khổ hội nghị thường niên năm nay của G7 tổ chức tại Schloss Elmau (miền Nam nước Đức), Tổng thống Mỹ Joe Biden và các lãnh đạo khác đã chính thức khởi động sáng kiến dưới một cái tên mới "Hiệp định Đối tác về cơ sở hạ tầng và đầu tư toàn cầu", theo đó từ bỏ cái tên cũ của dự án là "Xây dựng lại thế giới tốt đẹp hơn” (B3W) đã được giới thiệu trong hội nghị thượng đỉnh G7 năm ngoái ở Anh.

Mỹ chi "mạnh tay"

Ông Biden cho biết Mỹ, sẽ huy động 200 tỷ USD trong các khoản trợ cấp, quỹ liên bang và đầu tư trong lĩnh vực tư trong vòng 5 năm tới để tạo điều kiện cho các dự án tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình - những nước đang hỗ trợ việc đối phó với biến đổi khí hậu cũng như cải thiện y tế toàn cầu, sự bình đẳng giới và cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

Tổng thống Biden cho biết, mục tiêu là từ nay đến năm 2027, Mỹ sẽ huy động 200 tỷ USD, các thành viênkhác trong G7 sẽ huy động 400 tỷ USD còn lại.

Hãng tin AFP dẫn lời ông Biden nhấn mạnh rằng “việc tài trợ cho các loại dự án mà Trung Quốc hiện đang chi phối - mọi thứ từ đường sá đến bến cảng ở những nơi xa xôi trên thế giới - không phải là viện trợ hay từ thiện”.

Nhấn mạnh tư duy địa chiến lược đằng sau kế hoạch, ông Biden cho biết các dự án như vậy "mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, bao gồm cả người dân Mỹ và người dân của tất cả các quốc gia của chúng ta".

Ông nói: “Tôi muốn nói rõ rằng đây không phải là viện trợ hay từ thiện. Đây là một khoản đầu tư sẽ mang lại lợi nhuận cho tất cả mọi người. Dự án này sẽ cho các quốc gia thấy những lợi ích cụ thể từ việc hợp tác với các nền dân chủ”.

Về phần mình, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen phát biểu trước Hội nghị rằng châu Âu sẽ huy động 300 tỷ Euro cho sáng kiến này trong giai đoạn tương tự để xây dựng một dự án bền vững thay thế cho sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI) trị giá hàng nghìn tỷ USD của Trung Quốc được khởi động năm 2013.

Lãnh đạo các nước Italy, Canada và Nhật Bản cũng phát biểu về kế hoạch của họ, trong đó có một vài dự án đã được công bố riêng. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Anh Boris Johnson không có mặt tại sự kiện, song các quốc gia này vẫn sẽ tham gia dự án.

Theo ông Biden, có thể sẽ có thêm hàng trăm tỷ USD từ các ngân hàng phát triển đa phương, các thể chế tài chính phát triển, các quỹ đầu tư có chủ quyền và những nơi khác.

Tổng thống Mỹ nhấn mạnh một số dự án chủ đạo, bao gồm dự án phát triển năng lượng Mặt trời trị giá 2 tỷ USD tại Angola với sự hỗ trợ của Bộ Thương mại Mỹ, Ngân hàng Xuất nhập khẩu Mỹ, Công ty Africa Global Schaffer của Mỹ và nhà phát triển dự án Mỹ Sun Africa.

Cùng với các thành viên G7 và EU, Washington sẽ cung cấp sự hỗ trợ về kỹ thuật trị giá 3,3 triệu USD cho Viện Pasteurs de Dakar tại Senegal khi nước này phát triển một cơ sở chế tạo các loại vaccine quy mô công nghiệp để quốc gia này trong tương lai có thể sản xuất vaccine ngừa Covid-19 và các loại vaccine khác, một dự án có sự tham gia của cả EU.

Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) cũng sẽ cam kết đầu tư đến 50 triệu USD trong vòng 5 năm cho Quỹ Khuyến khích chăm sóc trẻ em toàn cầu của Ngân hàng Thế giới (WB).

Điều phối viên liên lạc chiến lược thuộc Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ John Kirby cho biết, các dự án đầu tiên có thể hưởng lợi từ chương trình mà Mỹ xem là “lựa chọn thay thế cho các mô hình cơ sở hạ tầng đang đặt ra bẫy nợ cho các nước đối tác có thu nhập thấp và trung bình”.

Các dự án này cũng có tiềm năng thúc đẩy năng lực cạnh tranh của Mỹ trên phương diện kinh tế và đảm bảo an ninh quốc gia.

Lấp đầy "lỗ hổng" lớn

Theo AFP, Hiệp định Đối tác về cơ sở hạ tầng và đầu tư toàn cầu ra đời nhằm mục đích lấp đầy "lỗ hổng" lớn mà trong đó Trung Quốc đang lợi dụng sức ảnh hưởng kinh tế để mở rộng ảnh hưởng ngoại giao ra xa nhất có thể trên toàn thế giới.

Khác với BRI do nhà nước điều hành của Trung Quốc, quỹ tài trợ mà G7 đề xuất sẽ phụ thuộc phần lớn vào các công ty tư nhân sẵn sàng cam kết đầu tư lớn và do đó không được đảm bảo. Tuy nhiên, theo các quan chức Mỹ, đây vẫn là một điều tích cực.

Các quan chức Mỹ cho biết, trong dự án này, các nước tiếp nhận sẽ có thể tránh được "bẫy nợ" mà Trung Quốc bị cáo buộc là đã sử dụng.

Sáng kiến BRI mà Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khởi xướng vào năm 2013 bao gồm các sáng kiến đầu tư vào hơn 100 quốc gia với hàng loạt dự án bao gồm đường sắt, bến cảng và đường cao tốc.

Tuy nhiên, Reuters dẫn nguồn tin từ các quan chức Nhà Trắng cho rằng các dự án trong khuôn khổ BRI của Trung Quốc đã không mang lại những lợi ích hữu hình cho nhiều quốc gia phát triển bởi trong đó phần lớn các công việc quan trọng đều thuộc về nhân công Trung Quốc.

Với các mục tiêu đầu tư đặt ra hầu như đều rất tham vọng, một quan chức Mỹ thừa nhận rằng phương Tây hiện vẫn chỉ đứng thứ hai sau Trung Quốc về mặt này.

Quan chức này nói: “Không có gì nghi ngờ, BRI đã hiện diện trong nhiều năm qua và sáng kiến này đã mang lại rất nhiều khoản đầu tư bằng tiền mặt, và chúng ta sẽ chỉ đạt được điều này sau nhiều năm đầu tư”.

Tuy nhiên, quan chức này cũng lập luận rằng “mọi thứ hoàn toàn chưa phải là quá muộn, thậm chí tôi còn không dám chắc đã là muộn hay chưa”.

Quan chức giấu tên nhấn mạnh rằng Bắc Kinh quan tâm đến việc thiết lập chỗ đứng về kinh tế và địa chiến lược cho họ nhiều hơn là đem lại lợi ích cho các địa phương.

Ngược lại, theo vị quan chức này, “chúng tôi đến với bạn với lời đề nghị đầu tư để thực sự cải thiện đất nước của bạn, cải thiện nền kinh tế và có tác động lâu dài đến GDP và dân số của các bạn. Tôi nghĩ đó là sự thỏa thuận sinh lời".

Trong khi các mục tiêu rõ ràng của sáng kiến do Mỹ dẫn đầu nằm ở châu Phi, khu vực Nam Mỹ và phần lớn châu Á cũng đang được xem xét. Ngoài ra, quan chức này cho biết, cuộc xung đột Nga-Ukraine đồng nghĩa với việc "ngay cả những nơi ở Đông Âu" cũng có thể bị ảnh hưởng.