Sai lầm phổ biến về thao túng thị trường chứng khoán

Tôi vẫn hay được nghe những lời than thở về thao túng thị trường chứng khoán. Dường như đây là quan niệm khá phổ biến. Nói cách khác, không ít người cho rằng thị trường chứng khoán bị thao túng bởi các cá nhân hay tổ chức, chứ không thể vận hành bình thường. Chúng ta sẽ cùng chỉ ra đây là một quan niệm sai lầm, dù nó nói lên một phần nào đó sự thật.

Phân biệt giữa các khái niệm

Bài viết sẽ không định đưa ra định nghĩa đầy đủ, chính xác cho các khái niệm liên quan đến thị trường chứng khoán. Vì dường như mọi nhà đầu tư đều đã hiểu.

Tuy nhiên, có vẻ chúng ta bị lẫn lộn giữa thị trường chứng khoán chung và “thị trường riêng”. Thị trường chứng khoán riêng nghĩa là thị trường của một ngành, hay một cổ phiếu cụ thể.

Trong khi thị trường chứng khoán chung bao gồm mọi chứng khoán, gồm cổ phiếu, trái phiếu, và chứng khoán phái sinh.

Sự phân biệt như vậy là quan trọng. Một hay một nhóm người, trong những điều kiện thuận lợi, có thể thao túng thị trường riêng. Tuy nhiên, thao túng thị trường chung, hay toàn bộ thị trường là không thể. Thậm chí, như đã đề cập, thị trường riêng chỉ có thể thao túng ở những điều kiện thuận lợi. Nhưng nếu thiếu các điều kiện thuận lợi như vậy, tham vọng thao túng thị trường riêng vẫn thất bại. Là điều kiện thuận lợi nào, chúng ta sẽ xem xét chi tiết ở phần sau.

Những khát khao làm giá

Có lẽ khỏi cần phải nói, nhiều cá nhân, tổ chức muốn kiểm soát giá của ít nhất là một cổ phiếu. Vì vậy đã hình thành các nhóm “lái chứng khoán”. Mục đích của họ là thu được siêu lợi nhuận, dù được hay không là một câu chuyện hoàn toàn khác. Có rất nhiều thủ thuật khác nhau để thực hiện hành vi thao túng. Chẳng hạn hai kỹ thuật đẩy giá và dìm giá.

Những khát khao như đã nêu xuất hiện tràn lan trên mạng xã hội, các nhóm, và trên diễn đàn. Dù vậy, có một thứ rất dễ nhận biết khi tham gia phản biện. Đó là các “tổ lái” thường thể hiện sự hạn chế rất lớn về kiến thức và kinh nghiệm. Tuy nhiên, dường như nhiều nhà đầu tư vẫn mắc bẫy. Đơn giản là do những cạm bẫy chứng khoán được giăng khắp nơi.

Chúng thường được mang lên thị trường chứng khoán bằng chính các cạm bẫy kinh doanh ngoài đời thực. Và vì vậy, quan niệm đầu tư chứng khoán là “móc túi”, “đánh bạc”, hay “tiền từ túi người này sang người khác” cũng trở nên rất phổ biến.

Có thao túng được hay không?

Bạn đã biết rằng mong muốn và quan niệm là một chuyện, thực tế có thao túng được hay không lại là một câu chuyện hoàn toàn khác.

Thao túng thị trường chứng khoán là không thể

Ở trên, chúng ta đã phân biệt một số khái niệm về thị trường chứng khoán. Trong đó có thị trường chung, “thị trường riêng” của một ngành và một cổ phiếu cụ thể.

Hành vi thao túng được đề cập trong phần này là thao túng toàn bộ thị trường chứng khoán. Ở những sách hoặc tài liệu từ Mỹ, bạn sẽ thấy kết luận rằng việc thao túng toàn bộ thị trường là không thể. Ngay nội dung phía sau, chúng ta sẽ chứng minh chi tiết hơn.

Thao túng một hoặc một nhóm cổ phiếu

Trước hết, bạn xem xét qua một số hành vi thao túng. Chúng được đề cập trong điều cấm của Luật chứng khoán. Sau đó, các nội dung sẽ đi sâu phân tích về việc có thao túng được hay không.

Bạn rất thường gặp về các nhóm “lái chứng”. Tuy nhiên, đó chỉ là các nhóm hoạt động công khai. Nghĩa là có thể còn bao gồm các cá nhân, tổ chức không công khai hoạt động.

Khi quan sát các hành vi, có thể thấy rằng nhóm hoặc người cầm đầu các nhóm “lái chứng” đã thoả mãn “Điều 12 – Các hành vi bị nghiêm cấm …” theo Luật chứng khoán. Khi đó, họ cần bị xem xét truy tố theo Điều 209 cho đến Điều 211 – Bộ luật hình sự. Thậm chí, có thể xem xét trách nhiệm hình sự theo Điều 76 đối với pháp nhân thương mại.

Điều kiện thành công và thất bại

Trước hết, chúng ta sẽ xem xét các điều kiện thuận lợi cho hành vi thao túng.

Thao túng có thể thành công

Nhìn chung, nhà đầu tư lớn hoặc các “tổ lái” có thể thành công khi thao túng một hoặc một nhóm cổ phiếu.

Đẩy giá cổ phiếu tăng

Nếu muốn tăng giá, cơ hội sẽ rất lớn cho họ khi xuất hiện một, một số hoặc tất cả các điều kiện dưới đây:

Thứ nhất, thị trường chung đang thuận lợi. Điều này sẽ khiến đa số cổ phiếu tăng, bao gồm các cổ phiếu bị thao túng.

Thứ hai, các cổ phiếu có khối lượng và giá trị giao dịch nhỏ. Vì khi khối lượng và giá trị giao dịch nhỏ, họ sẽ dễ dàng thực hiện kỹ thuật đẩy giá.

Thứ ba, thông tin thuận lợi về ngành mà cố phiếu bị thao túng đó được hưởng lợi.

Thứ tư, có sử dụng kỹ thuật thao túng giá cổ phiếu, như kỹ thuật đẩy giá nêu trên.

Thứ năm, phối hợp với chiến thuật truyền thông tung tin bẩn về cổ phiếu. Ở không hiếm các trường hợp, trong bài viết ở đường dẫn vừa nêu, bạn có thể tận dụng thông tin bẩn để biến thành cơ hội đầu tư.

Khi dìm giá gom hàng

Chiều ngược lại, nhà đầu tư lớn hoặc “tổ lái” có thể thành công khi dìm giá để gom hàng. Đây cũng được xem là một trường hợp thao túng giá cổ phiếu.

Việc dìm giá như vậy sẽ rất thuận lợi và đem lại khả năng thành công cao khi xuất hiện các yếu tố giống như với trường hợp đẩy giá tăng. Tuy nhiên, các yếu tố như thế sẽ diễn biến theo chiều ngược lại. Chẳng hạn, chúng ta giả định cho trường hợp thị trường có xu hướng xấu. Việc dìm giá gom hàng sẽ thuận lợi và đem lại khả năng thành công cao hơn rất nhiều.

Nhưng không thiếu trường hợp thất bại

Hầu hết các bạn đã từng biết đến phương pháp chứng minh phản đề trong toán học. Kỹ thuật này cũng được sử dụng trong nghiên cứu khoa học xã hội nói chung, và kinh tế học nói riêng. Chúng ta sẽ sử dụng phương pháp tương tự cho thị trường chứng khoán. Từ đó bạn sẽ có đánh giá về thao túng cho thị trường chứng khoán nói chung có thực hiện được hay không.

Thao túng bởi nhà đầu tư lớn hoặc “tổ lái”

Trong giai đoạn thị trường khó khăn năm 2022, hầu hết các cổ phiếu đều giảm. Thậm chí đôi khi giảm mạnh. Nhưng giảm nặng nhất là nhóm cổ phiếu bất động sản. Người ta thường thấy nhóm Tuấn A7 “hô” cho các cổ phiếu L14, CEO, và DIG. Tuy nhiên, các cổ phiếu này lại “dẫn đầu” thị trường về tốc độ lao dốc. Trong đó, có những cổ phiếu giảm đến trên 90%.

Hầu hết các “tổ lái” nhắm vào bất động sản đều chịu hậu quả nặng, ít nhất là gần tương tự nhóm A7. Không chỉ vậy, nhà đầu tư cần biết cổ phiếu bất động sản nguy hiểm nhất.

Những nhà đầu tư lớn hoặc “tổ lái” không nhắm vào bất động sản cũng vậy. Tất nhiên, hậu quả có thể nhẹ hơn.

Đây là một minh chứng rõ ràng nhất về một trong nhiều tình huống thất bại của thao túng cổ phiếu.

“Khốn đốn” với cổ phiếu NVL

Bạn sẽ quan sát lại một số hoạt động liên quan đến NVL sau khi cổ phiếu này nhiều phiên nằm sàn và dư bán.

“Mở màn” bằng chiến dịch giải cứu

Vào ngày 22 tháng 11 năm 2022, người ta thấy một chiến dịch truyền thông, có thể xem là mạnh. Đó là chiến dịch mang tên “giải cứu NVL”. Chiến dịch này xuất hiện trên cả các trang báo điện tử lớn như vnexpress, thanhnien, … Sau đó, chúng tràn ngập trên mạng xã hội và các group.

Trước tiên, bạn cần biết rằng khả năng đó chỉ là chiến dịch truyền thông từ lãnh đạo NVL. Bởi vì một khi cổ phiếu liên tục nằm sàn và dư bán, họ mới là người chịu hậu quả nặng nề nhất. Hậu quả này đến từ nhiều nơi, nhưng trước tiên, họ sẽ mất hàng chục, hàng trăm, thậm chí nghìn tỷ nếu cộng lại.

Nhìn chung, các trang báo thường nhận quảng cáo. Bề ngoài, bạn thấy rằng các bài “giải cứu” có vẻ không ở dạng quảng cáo. Tuy nhiên, rất có thể những người “chỉ đạo” chiến dịch đã bỏ ra hàng trăm, thậm chí cả tỷ đồng cho chiến dịch truyền thông này. Dù vậy, mất vài tỷ còn hơn là mất cả chục hay trăm tỷ.

Nhà đầu tư sập bẫy

Khỏi cần nói về tính hiệu quả. Bởi nó đã rất rõ ràng ngay trong phiên 22 tháng 11 năm 2022, một lượng mua tăng đột biến lên đến 128 triệu đơn vị được khớp lệnh. Đây có thể xem là phiên có khối lượng khớp lệnh lớn mang tính “lịch sử” của NVL. Bởi vì điều này chưa từng xảy ra, ít nhất là tính trở lại đến giữa năm 2021. Người ta quan sát thấy khối lượng khớp lệnh lớn nhất cũng chỉ vào khoảng 13 triệu đơn vị. Nhưng chỉ trong một phiên 22 tháng 11, khối lượng khớp lệnh gấp khoảng 10 lần.

Chúng ta sẽ so sánh giá cao nhất phiên ngày 22 tháng 11 năm 2022 (28.350 VND/CP) và giá đóng phiên hôm 9 tháng 12 năm 2022 (16.650 VND/CP). Giả định nhà đầu tư nào mua với giá cao nhất phiên 22 tháng 11 và giữ lại đến hết ngày 9 tháng 12 năm 2022, họ có thể đã mất tới khoảng 41% giá trị.

Nếu thực sự ban lãnh đạo NVL đưa ra chiến dịch truyền thông trên, đó được gọi là Những cạm bẫy chứng khoán. Tôi nghĩ rằng bạn nên đọc chi tiết bài viết, xem đây là bài học điển hình để tránh mắc bẫy.

Bạn đã thấy hậu quả mất 41% như đã nêu trên. Nghĩa là với tất cả “các nỗ lực giải cứu” bằng hàng nghìn tỷ từ nhiều nhà đầu tư, đó vẫn là một chiến dịch thất bại hoàn toàn. Nhiều nhà đầu tư tham gia với hy vọng từ giá sàn lên trần chỉ trong một phiên. Nhưng kết quả lại trái ngược với kỳ vọng.

Không thể thao túng thị trường chug

Chúng ta sẽ quay trở lại xem xét có hay không “thao túng thị trường”. Nghĩa là chúng ta đang đề cập đến thao túng toàn bộ thị trường chung, chứ không phải một hay một nhóm cổ phiếu.

Cơ sở đưa ra kết luận

Bạn đã được giới thiệu về cách chứng minh phản đề trong toán học nêu trên. Bạn cũng được giới thiệu rằng chúng được sử dụng khá phổ biến trong nghiên cứu khoa học xã hội nói chung, và kinh tế nói riêng.

Thị trường chứng khoán chung có khối lượng và giá trị giao dịch lớn hơn gấp nhiều lần so với một hay một nhóm cổ phiếu. Nếu so sánh, một hay nhóm cổ phiếu giống như gã tí hon đứng bên cạnh người khổng lồ vậy. Nhấc được gã tí hon đã quá khó, nói gì đến nhấc người khổng lồ?

Nói cách khác, để thao túng thị trường chung, sẽ cần nguồn lực khổng lồ ở quy mô rất lớn. Quy mô lớn ở đây được hiểu là mô hình của một tổ chức lớn. Chỉ ở quy mô lớn được tổ chức chặt chẽ mới thực hiện được cùng lúc nhiều giao dịch nhằm thao túng. Nhưng một khi như vậy, nó cũng gây ra xung đột lớn với nhiều bên liên quan. Quy mô lớn còn tạo ra những sơ hở lớn dễ bị phát hiện và bị quy trách nhiệm hình sự. Trong khi những tổ chức, cá nhân khác bị thiệt hại về lợi ích sẽ chống lại tổ chức có ý đồ thao túng.

Như vậy, một tổ chức với nguồn lực, quy mô lớn nhằm thao túng thị trường chung là không thể tồn tại. Ngay cả khi nhiều cá nhân, tổ chức liên kết lại nhằm thao túng cũng gánh chịu hậu quả tương tự.

Kết luận cụ thể về không thể thao túng

Từ những lập luận trên, chúng ta có thể tự tin khi khẳng định rằng:

“Một hoặc một nhóm cổ phiếu có thể bị thao túng ở từng thời điểm nếu xuất hiện một, một số, hoặc đồng thời các điều kiện thuận lợi. Ngược lại, các hành vi thao túng bị thất bại.

Thị trường chung không thể bị thao túng. Nó chỉ xảy ra trong một số trường hợp cá biệt từ chính sách vĩ mô ở những khoảng thời gian rất ngắn”.