MỚI

Trợ lý đầu tư M.AI

#Chuyên gia

24HMONEY đã kiểm duyệt

Robot hình người và tương lai công nghiệp tại các nước đang phát triển

Trong suốt ba thập niên qua, chiến lược phát triển công nghiệp của nhiều quốc gia đang phát triển, điển hình như Việt Nam, đã dựa phần lớn vào lợi thế chi phí lao động thấp để thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Mô hình này, từng được xem là “bệ phóng” cho tăng trưởng nhanh chóng và mở rộng xuất khẩu, đang đối mặt với một bước ngoặt lịch sử mang tên: robot hình người.

Không còn là viễn tưởng khoa học, robot hình người – một hình thái tự động hóa thế hệ mới, đang dần đi vào thực tiễn sản xuất công nghiệp toàn cầu. Từ các dây chuyền lắp ráp điện tử đến các trung tâm phân phối và kho vận, robot không chỉ làm thay con người trong các tác vụ cơ học lặp đi lặp lại mà còn dần đảm nhiệm cả những công việc cần khả năng thích ứng, tương tác và ra quyết định. Trong bối cảnh đó, các nền kinh tế phụ thuộc FDI như Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức phức tạp hơn bao giờ hết: vừa là rủi ro mất đi lợi thế cạnh tranh cốt lõi, vừa là cơ hội vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu thông qua chuyển đổi công nghệ.

Nghiên cứu từ Ngân hàng Thế giới và các cơ sở học thuật như PLOS ONE, CEPR hay ScienceDirect đã chỉ ra rằng việc áp dụng robot – bao gồm cả robot hình người – đang thúc đẩy quá trình “tái định hình chuỗi cung ứng” (reshoring), khi các tập đoàn đa quốc gia ngày càng ưu tiên sản xuất gần thị trường tiêu dùng với hệ thống sản xuất tự động hóa cao. Nếu xu hướng này lan rộng, nó có thể triệt tiêu mô hình công nghiệp hóa cổ điển vốn dựa vào xuất khẩu thâm dụng lao động – điều đã từng đưa nhiều quốc gia châu Á thoát nghèo thành công.

Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra một thực tế ít được thảo luận: sự hiện diện của robot không đồng nghĩa với sự kết thúc của các cơ hội phát triển. Trái lại, khi được triển khai chiến lược và đi kèm với cải cách về kỹ năng lao động, hạ tầng kỹ thuật số và chính sách công nghiệp, robot có thể mở ra một giai đoạn phát triển mới – nơi giá trị gia tăng không chỉ đến từ sản xuất mà còn từ năng lực thiết kế, lập trình, vận hành và tích hợp công nghệ. Các thành phố như Vũ Hán (Wuhan), từ tâm điểm của khủng hoảng y tế toàn cầu, đã nhanh chóng chuyển mình thành trung tâm đổi mới với các công ty tiên phong trong robot chữa cháy, robot tuần tra, robot phục vụ và cả xe tự lái.

Với Việt Nam – quốc gia đang có cơ hội tận dụng làn sóng dịch chuyển sản xuất hậu đại dịch và căng thẳng địa chính trị – câu hỏi không còn là “có nên chấp nhận robot không?”, mà là “có kịp chuyển đổi để đồng hành cùng robot không?”. Thực tế, nếu tiếp tục duy trì cấu trúc nền kinh tế phụ thuộc vào nhân công giá rẻ mà không đầu tư vào đổi mới công nghệ, đào tạo kỹ năng số và phát triển hệ sinh thái sáng tạo nội địa, Việt Nam sẽ đứng trước nguy cơ bị “gạt ra rìa” khỏi các chuỗi cung ứng mới – nơi robot và trí tuệ nhân tạo là hạt nhân vận hành.

Trong một thế giới mà robot không chỉ vận hành dây chuyền mà còn trình diễn văn hóa dân tộc, hướng dẫn khách du lịch, tương tác với người bệnh tại ICU hay tham gia biểu diễn nghệ thuật truyền thống – như tại các trung tâm robot của Trung Quốc – thì vai trò của các chính sách công không chỉ dừng ở việc hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ. Nó cần bao gồm cả thiết kế lại hệ thống giáo dục, tái định hình chính sách thu hút FDI (theo hướng ưu tiên công nghệ thay vì chi phí nhân công), và quan trọng hơn, là xây dựng một bản sắc công nghiệp mới – nơi con người và robot cùng nhau tạo ra giá trị.

Tác động của robot hình người đến các nền kinh tế đang phát triển là một câu chuyện nhiều tầng, không thể giản lược thành lợi – hại. Nó đòi hỏi một tư duy hệ thống, một tầm nhìn dài hạn và sự can đảm thoát ra khỏi quán tính phát triển cũ. Trong cuộc đua công nghệ toàn cầu, lợi thế không còn nằm ở chi phí – mà ở khả năng thích nghi, học hỏi và tiên phong. Và nếu Việt Nam chọn đúng con đường, robot không phải là dấu chấm hết cho công nghiệp hóa – mà là điểm khởi đầu cho một chương mới đầy triển vọng.