Ngân hàng khát vốn trung và dài hạn

Thanh khoản dồi dào nhưng chỉ trong ngắn hạn, các ngân hàng cần bổ sung nguồn vốn trung vài dài hạn để đẩy tăng trưởng tín dụng. Mặt khác, từ 1/10/2023, tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn bị siết ở mức tối đa 30%, giảm từ 34% trước đó.

Trong tháng 1, làn sóng giảm lãi suất ở các ngân hàng vẫn chưa dừng lại. Loạt Big4 ngân hàng Vietcombank, Agribank, VietinBank, BIDV đã đưa lãi suất tiết kiệm kỳ hạn 1 – 3 tháng xuống dưới 2%. Các ngân hàng thương mại cổ phần như Techcombank, TPBank, VIB, SHB… cũng có động thái hạ lãi suất. Điều này cho thấy thanh khoản hệ thống ngân hàng vẫn dư thừa, đủ khả năng đưa lãi suất xuống mặt bằng thấp hơn.

Tuy nhiên, ở diễn biến ngược lại, các ngân hàng lại “ồ ạt” huy động vốn từ kênh trái phiếu. Theo thống kê của Hiệp hội trái phiếu Việt Nam (VBMA), ngân hàng là nhóm ngành phát hành trái phiếu nhiều nhất trong năm 2023 với 176.006 tỷ đồng, tương đương 56,5% tổng giá trị phát hành.

Ngay trong tháng đầu năm, loạt ngân hàng như SHB, LPBank, VietinBank, BIDV… tiếp tục công bố đã huy động thêm hơn 17.000 tỷ đồng trái phiếu, thời gian hoàn tất vào cuối năm 2023.

LPBank gây chú ý khi phát hành thành công 4 lô trái phiếu với tổng giá trị 9.750 tỷ đồng, kỳ hạn 2 đến 3 năm, lãi suất từ 5,1% đến 6% mỗi năm. SHB công bố đã phát hành thành công 2.448 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 7 năm, lãi suất 7,95%/năm.

Trao đổi với Nhadautu.vn, PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP.HCM phân tích thanh khoản ngân hàng dồi dào ở kỳ hạn ngắn dưới 1 năm trong khi nhu cầu vốn cho vay dài hạn lớn. Các ngân hàng huy động vốn trong dân và doanh nghiệp chủ yếu là ngắn hạn, kỳ hạn dưới 1 năm trong khi nhu cầu vay cho mục tiêu đầu tư, mua nhà, ôtô dài hạn, thời gian có thể lên đến trên 10 năm.

Theo thống kê của NHNN, khoảng 88% tiền gửi trong hệ thống ngân hàng ở kỳ hạn 12 tháng trở xuống trong khi trên 52% dư nợ tín dụng tiền đồng của hệ thống là trung và dài hạn. Điều này cho thấy nguồn vốn trung và dài hạn của ngân hàng không đủ đáp ứng nhu cầu cho vay trung và dài hạn, nhất là các dự án bất động sản có thời hạn vay kéo dài từ 10 – 25 năm.

Mặt khác, kể từ 1/10/2023, các ngân hàng phải đảm bảo tỷ lệ tối đa sử dụng vốn huy động ngắn hạn cho vay trung, dài hạn chỉ ở mức 30%. Việc giảm tỷ lệ vốn huy động ngắn hạn cho vay trung và dài hạn được thực hiện theo lộ trình rõ ràng. Tỷ lệ này được điều chỉnh giảm từ 60% từ ngày 1/2/2015 về 45% từ ngày 1/1/2018, về 40% từ ngày 1/1/2020, về 37% từ ngày 1/10/2020, về 34% từ 1/10/2021 và về 30% từ 1/10/2023.

Trong năm 2023, tăng trưởng tín dụng tăng khá chậm và chỉ bứt phá vào các tháng cuối năm. SSI Research kỳ vọng tăng trưởng tín dụng sẽ phục hồi lên mức 14% trong năm nay. Điều này được hỗ trợ một phần bởi lãi suất cho vay giảm. Dư địa tăng trưởng đến từ ngành xây dựng cơ sở hạ tầng, doanh nghiệp sản xuất và FDI, các ngành nghề được ưu tiên như nông nghiệp, xuất khẩu, công nghệ cao, SME và công nghiệp bổ trợ. Ngoài ra, SSI Research nhận thấy các chủ đầu tư bất động sản có nhu cầu vay tái cấp vốn cho các lô trái phiếu đến hạn năm 2024 với tổng giá trị 200.000 tỷ đồng (tương đương 20% dư nợ tín dụng cho chủ đầu tư bất động sản trong năm 2023). Đây cũng có thể là động lực quan trọng tăng trưởng tín dụng 2024, trừ trường hợp cơ quan quản lý tiếp tục thanh tra và kiểm soát nghiêm ngặt các khoản cấp tín dụng chéo với các bên liên quan và công ty vệ tinh.

Từ quý cuối năm 2023, tín dụng đã bất đầu chảy mạnh vào bất động sản. Nguyên nhân đến từ việc pháp lý các dự án bất động sản dần được tháo gỡ, góp phần tăng khả năng tiếp cận tín dụng của chủ đầu tư dự án. Đó là tín dụng cho nguồn cung, còn về cầu, thu nhập người dân giảm khiến nhu cầu sở hữu nhà giảm. Lãi suất cho vay mua nhà đối với khoản vay mới đã giảm 3% trong năm 2023 nhưng SSI Research cho rằng khó kỳ vọng dư nợ cho vay mua nhà sẽ hồi phục mạnh mẽ năm nay do giá nhà gần như không giảm, nguồn cung tăng nhưng vẫn thấp hơn trước COVID và đặc biệt tài sản người dân có thể vẫn bị mắc kẹt trong trái phiếu doanh nghiệp và các dự án bất động sản chưa hoàn thành.

Theo đó, các ngân hàng sẽ cạnh tranh để giành thị phần trong mảng cho vay mua nhà đối với các dự án có đầy đủ thục tục pháp lý, tọa lạc tại những vị trí đắc địa. Chỉ những ngân hàng có nguồn vốn trung, dài hạn tốt mới có khả năng đưa ra chương trình vay với lãi suất cạnh tranh, thu hút được khách hàng từ ngân hàng khác. Khách hàng hiện nay không chỉ nhìn vào lãi suất ưu đãi trước mắt mà còn nhìn vào thời gian ưu đãi trong bao lâu, một vài đơn vị đã đưa ra gói ưu đãi lãi suất cố định trong 2, 3 năm đầu.

Chính vì vậy, các ngân hàng phải phát hành trái phiếu với kỳ hạn dài hơn để đáp ứng nhu cầu cho vay trong trung, dài hạn trong tương lai.