Lãi suất tăng có thực sự đáng lo ngại

Gần đây, lãi suất huy động tại nhiều ngân hàng tăng ở nhiều kỳ hạn, khiến không ít nhà đầu tư lo ngại. Tuy nhiên, để đánh giá đúng tác động của lãi suất – một biến số cốt lõi ảnh hưởng đến hầu hết các lớp tài sản tại Việt Nam – cần nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện hơn.

Trong đầu tư, việc quan sát lãi suất (đặc biệt là lãi suất huy động) nên được tiếp cận từ hai góc nhìn chính:

1. Xu hướng thay đổi (Change): Lãi suất đang đi ngang hay tăng/giảm? Tốc độ thay đổi nhanh hay chậm?

2. Mức độ/Mặt bằng (Level): Mặt bằng lãi suất hiện tại và trong tương lai gần đang nằm ở vùng thấp (hỗ trợ), trung tính hay vùng cao (thắt chặt)?

Chỉ dựa vào vài dữ liệu rời rạc để đánh giá toàn cảnh rất dễ rơi vào tình trạng “thầy bói xem voi”. Vì vậy, tôi cho rằng cần kết hợp cả mức độ và xu hướng thay đổi của lãi suất để hiểu đúng môi trường đầu tư.

Thực tế, lãi suất huy động đã nhích lên tại một số ngân hàng và một số kỳ hạn từ tháng 8–9, nhưng đến tháng 10–11 xu hướng này trở nên phổ biến hơn trong hệ thống với nhiều kỳ hạn hơn. Một số khoản tiết kiệm hiện đã có mức lãi suất 6% hoặc hơn ngay cả với số tiền gửi không quá lớn. Tuy nhiên, để có bức tranh tổng thể, cần nhìn vào mặt bằng lãi suất trung bình toàn hệ thống để thấy bức tranh chung như biểu đồ theo hình bên dưới.

QUAN ĐIỂM VỀ LÃI SUẤT HUY ĐỘNG THỜI GIAN TỚI

Tăng trưởng tín dụng kéo dài vượt xa tăng trưởng huy động khiến nhiều ngân hàng ngày càng phụ thuộc vào thị trường liên ngân hàng (thị trường 2), đẩy tỷ lệ cho vay/huy động lên mức cao. Trong bối cảnh rủi ro tỷ giá hiện hữu, NHNN có xu hướng thu hẹp hỗ trợ cho thị trường 2 để ưu tiên ổn định tỷ giá. Khi đó, việc mặt bằng lãi suất thị trường 1 tăng dần là điều khó tránh.

Theo quan điểm cá nhân tôi, lãi suất vẫn có khả năng tăng nhẹ trong thời gian tới, phản ánh đúng trạng thái cung – cầu vốn hiện tại, đặc biệt khi quan sát thay đổi lãi suất theo từng nhóm ngân hàng {Comment 1}. Lãi suất tại các ngân hàng tư nhân tăng nhanh hơn đáng kể so với nhóm quốc doanh. Trong nhóm tư nhân, các ngân hàng lớn (MBB, ACB, TCB, VPB, HDB) là những đơn vị tăng mạnh lãi suất huy động, dễ hiểu khi họ đẩy mạnh cho vay – đặc biệt là mảng bất động sản – trong 10 tháng đầu năm.

Điều này khiến chênh lệch (GAP) lãi suất giữa nhóm tư nhân lớn và big4 (các ngân hàng quốc doanh) giãn rộng. Trong lịch sử, khi GAP nới rộng, big4 thường phải điều chỉnh tăng theo để giữ dòng tiền gửi. Với tỷ lệ cho vay/huy động vẫn cao, tôi cho rằng lãi suất còn dư địa tăng nhẹ thêm và bạn sẽ thấy big4 phải tham gia.

RỦI RO LÃI SUẤT TĂNG MẠNH LIỆU CÓ LỚN?

Tôi cho rằng kịch bản lãi suất tăng nhanh, mạnh (change) lên mức gây thắt chặt (level) gây rủi ro cho kinh tế và các tài sản rủi ro – hiện có xác suất thấp, vì:

Bối cảnh toàn cầu đang nới lỏng tiền tệ, Fed trong chu kỳ giảm lãi suất → áp lực bên ngoài sẽ giảm dần trong 2026.

Rủi ro lạm phát trong nước chưa lớn, do tiêu dùng thực tế phục hồi còn chậm (dù ngắn hạn có thể bị ảnh hưởng thiên tai).

Nền kinh tế vẫn cần hỗ trợ hồi phục (đặc biệt sau 1 năm nhiều thiên tai), đặc biệt khi tăng trưởng đang phụ thuộc nhiều vào mũi nhọn đầu tư – vốn yêu cầu môi trường lãi suất thuận lợi.

Vì vậy, cá nhân tôi cho rằng lãi suất có thể tăng chậm, tương tự giai đoạn 2015–2019, nhưng khó bước vào trạng thái thắt chặt mạnh - dù vẫn phải theo dõi diễn biến các xác suất thấp này.

TTCK TRONG BỐI CẢNH LÃI SUẤT THAY ĐỔI

Quan sát chu kỳ kinh tế và hành vi VNIndex cho thấy một số mô hình khá nhất quán với các pha của chu kỳ kinh tế (lưu ý cần hiểu đúng bản chất chu kỳ hơn là hiểu máy móc) (như biểu đồ phía dưới):

Pha vàng (dấu { vàng) – lãi suất tăng chậm từ nền thấp lên vùng trung tính: thị trường thường tích lũy, biến động theo FA là chính. Đây là giai đoạn phân hóa mạnh và stock-picking đóng vai trò quyết định.

Pha xanh – lãi suất giảm mạnh: tiền rẻ → thanh khoản bùng nổ → thị trường thường tăng mạnh, rộng và nhanh, đầu cơ phổ biến.

Pha đỏ – lãi suất tăng mạnh lên vùng cao: đi kèm thắt chặt chính sách → rủi ro tăng mạnh cho các tài sản rủi ro như chứng khoán và bất động sản.

TRIỂN VỌNG VỀ THỊ TRƯỜNG

Theo quan điểm của tôi, xác suất cao thị trường đang và sẽ bước vào giai đoạn vàng từ tháng 09/2025 từ vùng xanh trước đó: lãi suất tăng chậm từ nền rất thấp, nhưng vẫn duy trì vùng hỗ trợ nhẹ – trung lập.

Đây là cơ sở để hình thành một số nhận định cá nhân của tôi:

- Rủi ro bước vào một downtrend lớn (pha đỏ) hiện chưa cao, nhưng vẫn phải theo dõi sát lãi suất & tỷ giá.

- Thị trường đã qua thời “tiền rẻ – thanh khoản cực cao” (tôi đã phân tích vấn đề này từ cuối tháng 08 – mọi người có thể đọc lại trên facebook), do đó giai đoạn đầu cơ T+ bằng cổ phiếu rủi ro cao phần lớn đã kết thúc, risk cao dần so với return kỳ vọng (trừ các trường hợp đặc biệt).

- Thị trường rơi vào giai đoạn tích lũy có thể chán chường với các trader ngắn hạn nhưng là cơ hội tích lũy dần các cổ phiếu tốt cho năm 2026. Lúc này là lúc cần sự lựa chọn kỹ càng, sự kiên trì trong đầu tư hơn là cảm xúc do “dopamine” mang lại như đoạn trước.

- Đây lại là lúc phù hợp để tích lũy cổ phiếu tốt cho trung hạn – dài hạn, dù giai đoạn tích lũy kéo dài có thể gây chán nản trong ngắn hạn khi thiếu cảm xúc do "dopamine" mang lại.

- Với bất động sản, các phân khúc đầu cơ hưởng lợi lớn từ lãi suất thấp sẽ suy giảm return/risk (nhiều dòng tiền đầu cơ đang dựa vào lãi vay thấp). Ngược lại, bất động sản giá trị – gắn với nhu cầu thật – vẫn tốt nếu chu kỳ kinh tế tiếp diễn.

Một ví dụ tương tự là giai đoạn 2015–2017: áp lực tỷ giá khiến NHNN nâng lãi suất liên ngân hàng, lãi suất huy động tăng dần trong 2025 {Comment 2}. Thị trường chứng khoán tích lũy kéo dài nhưng vẫn nghiêng lên khi tỷ giá ổn định từ 2016. Đến 2017, thị trường bùng nổ khi khối ngoại mua ròng mạnh.

Trong bối cảnh hiện tại: nếu 2026 rủi ro tỷ giá hạ nhiệt (một phần nhờ Fed giảm lãi suất), và việc nâng hạng có hiệu lực kéo dòng vốn ngoại quay lại, liệu VNIndex có chuyện để kỳ vọng như đoạn giữa 2016-2017?

TÓM LẠI

Theo quan điểm cá nhân của tôi, lãi suất tăng là gần như chắc chắn, nhưng quan trọng hơn là xác suất cao:

- Tốc độ tăng dự kiến chậm, không gây sốc.

- Mặt bằng lãi suất duy trì vùng hỗ trợ nhẹ – trung lập, phù hợp với giai đoạn phục hồi kinh tế.

Kịch bản xấu hơn vẫn tồn tại nhưng hiện có xác suất thấp. Nhà đầu tư vẫn cần theo dõi sát các yếu tố khác ngoài lãi suất như tỷ giá, dòng vốn và môi trường vĩ mô.

Và khi đó, VNIndex sẽ vào pha vàng nơi dần dần FA sẽ dẫn dắt thay vì lo ngại rủi ro quá lớn.

LƯU Ý: Tất cả nhận định trên hoàn toàn là quan điểm cá nhân, chỉ mang tính tham khảo và không phải khuyến nghị đầu tư. Lịch sử không bao giờ lặp lại y nguyên, và phân tích này chỉ xem xét riêng biến số lãi suất, chưa tính đến các yếu tố khác ảnh hưởng.

Viết cho những ngày thong thả nhìn ngắm thị trường và truy tìm các câu chuyện đầu tư!