Hãy hiểu đúng về việc chia tách

Thời gian gần đây có rất nhiều doanh nghiệp niêm yết công bố thông tin tăng vốn. Đây là tín hiệu đáng mừng khi TTCK đã thể hiện đúng vai trò huy động vốn cho nền kinh tế.

Hình thức tăng vốn có thể là trả cổ tức bằng cổ phiếu (thưởng), phát hành thêm cho cổ đông hiện hữu, phát hành riêng lẻ hay ESOP. Để hiểu đúng bản chất của từng trường hợp là một câu chuyện khá dài. Trong bài viết này, tôi xin chia sẻ các nguyên tắc chung, để các NĐT hiểu và chú ý khi lựa chọn mua hay nắm giữ các mã như vậy.

1. Tăng vốn bằng thưởng cổ phiếu: phần lớn đây là điều tốt, thể hiện doanh nghiệp làm ăn có lãi, có thặng dư để chia. Có 3 điều cần lưu ý:

- Thứ nhất: dù bản chất cổ đông nhỏ lẻ là "ông chủ" của DN, nhưng phần lớn họ không sở hữu được các khoản thặng dư này, những đồng tiền lợi nhuận tích lũy của DN. Nó chỉ ở trên sổ sách mà thôi. Chỉ khi nào được chia bằng tiền hay cổ phiếu, thì nó mới "chính thức" là của cổ đông. Cho nên nếu DN nào có thặng dư lớn, mà giữ lại quá lâu, không chia cho cổ đông thì cũng sẽ bị đặt vấn đề khuất tất trong việc sử dụng thặng dư. Bản chất trả thưởng (cổ tức) bằng cổ phiếu không làm tăng giá trị cho DN vì vốn CSH không thay đổi, tổng tài sản không đổi. Về phía cổ đông cũng không làm tăng giá trị khoản đầu tư (vì giá sẽ bị điều chỉnh tương ứng do số lượng lưu hành bị pha loãng). Nhưng chứng tỏ DN đó là DN tốt, minh bạch trong việc ứng xử với cổ đông.

Thứ hai: trả cổ tức bằng tiền là hình thức khá "tiêu cực" với DN. Khi đó bản chất vốn CSH bị giảm do một lượng tiền bị "chảy máu" ra khỏi DN. Đối với cổ đông cũng không có lợi về tổng tài sản đầu tư do giá cũng bị điều chỉnh tương ứng. Tuy nhiên, đối với những cổ đông muốn giữ ổn định một tỷ lệ % nào đó của DN, lại muốn có thành quả tiền mặt ngang ngân hàng, thì đây là hình thức tốt.

Thứ ba: nếu DN nào biết kết hợp giữa 2 hình thức trả cổ tức, một phần trả bằng tiền (tỷ lệ nên ngang lãi suất ngân hàng), phần còn lại nên lấy toàn bộ thặng dư ra chia thưởng bằng cổ phiếu, thì đó là hình thức lý tưởng.

2. Phát hành thêm cho cổ đông hiện hữu: đây là hình thức mang tính tích cực nhất, đúng bản chất huy động vốn của TTCK. Có 3 điều cần chú ý sau:

- Thứ nhất: huy động vốn phải có mục đích lành mạnh, rõ ràng và tiềm năng.

Thứ hai: giá phát hành không nên cao hơn 30% thị giá (nếu giá đang 30, chỉ nên phát hành giá 10).

- Thứ ba: pha loãng vừa phải, để các chỉ số bắt kịp so với tốc độ tăng vốn. Tối ưu nhất là không nên tăng quá 50% / năm.

3. Phát hành riêng lẻ cho cổ đông chiến lược: đây là hình thức rất nhạy cảm, vì giá không điều chỉnh dù số lượng cổ phiếu tăng lên. Có 3 điều cần lưu ý:

- Thứ nhất: giá trị mà cổ đông chiến lược mang lại là gì? Họ có phải là tên tuổi lớn, có kinh nghiệm trong cùng ngành nghề hay không? Điều kiện nắm giữ cũng nên khắt khe, thông thường hạn chế chuyển nhượng 3-5 năm.

- Thứ hai: giá phát hành có công bằng cho cổ đông khác hay không? Thông thường nên thấp hơn 10%-15% so với thị giá là hợp lý.

- Thứ ba: số lượng phát hành chiến lược là rất quan trọng. Thông thường chỉ nên tối đa 15% số lượng lưu hành.

4. Phát hành ESOP: đây là hình thức chia thưởng nội bộ, ưu đãi nhân tài để phục vụ phát triển DN. Cũng có 3 điều cần lưu ý:

- Thứ nhất: do bản chất cũng là pha loãng mà giá không điều chỉnh, cho nên yếu tố thời gian hạn chế chuyển nhượng rất quan trọng. Dù có thể những người nhận ESOP có thể dùng thủ thuật swap cổ phiếu, nhưng cũng sẽ hạn chế bớt lượng cung hàng.

- Thứ hai: số lượng ESOP chỉ nên 1%-2% là vừa phải.

- Thứ ba: giá ESOP thường rất thấp, điều này cũng là bình thường và hợp lý nếu người nhận thực sự là nhân tài xứng đáng.

Như vậy, việc chia tách trong thị trường giá lên (Bull market) luôn mang lại niềm hứng khởi cho giới đầu tư. Giá điều chỉnh giảm do pha loãng tạo tâm lý dễ mua, dễ bán hơn, cũng như tăng tính thanh khoản cho cổ phiếu. Tuy nhiên có 3 điều cần đặc biệt lưu ý:

- Thứ nhất: phải tính Earning Per Share (EPS) chuẩn xác vì rất nhiều người hay sai lầm trong việc tính số lượng cổ phiếu lưu hành bình quân gia quyền. Chia 1:1 không đồng nghĩa với EPS giảm đi một nửa.

- Thứ hai: phải đặt ra bài toán giả định trong 3-5 năm tiếp theo để giữ được sự tăng trưởng về EPS, P/E hay P/B.

- Thứ ba: những vụ chia tách vô lý, mờ ám nên tuyệt đối tránh xa.

Đầu tư chứng khoán rất quan trọng thành quả. Nhưng ngay cả khi nhận được cổ tức hay cổ phiếu thưởng, cũng phải cân nhắc kỹ. Có rất nhiều DN xứng đáng để nhà đầu tư đặt trọn niềm tin, tiếp tục gửi gắm tiền đầu tư cho những mảng kinh doanh tốt. Nhưng cũng có những cạm bẫy, thuần túy "in giấy" để tạo game cổ phiếu. Chúng ta luôn học hỏi không ngừng, cẩn trọng khi quyết định đầu tư dài hạn vào các doanh nghiệp như thế. Chỉ có vậy, thành công mới có thể đến.