Chính sách thuế mới của ông Trump và tác động đối với Việt Nam

1. Tổng quan chính sách thuế mới: Từ đàm phán song phương đến chính sách "thuế chung”

Ngày 17/5/2025, Tổng thống Donald Trump tuyên bố một bước ngoặt quan trọng trong chính sách thương mại: Mỹ sẽ chấm dứt đàm phán thuế quan song phương với từng quốc gia, thay vào đó là áp dụng một mức thuế nhập khẩu chung đối với khoảng 150 nước. Mức thuế này sẽ thay thế các mức thuế trừng phạt đơn lẻ trước đây như 46% cho Việt Nam, 34% cho Trung Quốc hay 25% cho Mexico.

Dù chưa công bố con số cụ thể, nhưng theo nhiều nguồn tin, mức thuế chung sẽ dao động 10–20%, thấp hơn đáng kể so với các mức thuế cũ từng được áp dụng trong giai đoạn “thương chiến”. Thông báo chi tiết dự kiến sẽ công bố vào đầu tháng 6/2025.

*Mục tiêu cốt lõi của chính sách:

- Thu hẹp thâm hụt thương mại: Mỹ hiện đang bị thâm hụt trên 1.000 tỷ USD/năm, trong đó Việt Nam là nước có thặng dư cao thứ ba với Mỹ (123,5 tỷ USD năm 2024).

- Tái thiết sản xuất nội địa và thúc đẩy đầu tư vào Mỹ.

- Gia tăng nguồn thu ngân sách và kiềm chế các hành vi bị xem là “lợi dụng thương mại” hoặc gian lận xuất xứ.

*Tuy nhiên, tính ổn định của chính sách vẫn là dấu hỏi lớn.

Ông Trump nổi tiếng với chiến thuật “đàm phán qua truyền thông” và thay đổi chính sách đột ngột – ví dụ như tạm hoãn áp thuế 90 ngày với hơn 75 nước vào 9/4/2025, hay giảm thuế Trung Quốc từ 125% xuống 30% chỉ trong vài ngày.

Chính sách hiện tại mang tính định hướng, chưa phải quyết định cuối cùng, và có thể được điều chỉnh theo phản ứng thị trường, sức ép từ doanh nghiệp Mỹ hoặc nhượng bộ chiến lược từ các đối tác thương mại.

2. Tác động đối với Việt Nam: Song hành cơ hội và thách thức

Việt Nam, với vai trò là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu và là đối tác có thặng dư thương mại lớn thứ ba với Mỹ, sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách này – cả theo hướng tích cực lẫn tiêu cực.

*Lợi ích tiềm năng:

- Giảm áp lực chi phí xuất khẩu: Nếu mức thuế chung là 10–20%, thấp hơn 46% trước đây, hàng hóa Việt Nam sẽ có điều kiện cạnh tranh tốt hơn tại thị trường Mỹ – đặc biệt so với Trung Quốc (đang bị áp thuế 30%) hay các nước chưa có FTA với Mỹ.

- Môi trường thương mại công bằng hơn: Chính sách thuế chung xóa bỏ cảm giác bị “trừng phạt riêng lẻ”, tạo ra sân chơi bình đẳng giữa Việt Nam và các đối thủ như Ấn Độ, Bangladesh.

- Thúc đẩy dòng vốn đầu tư: Việt Nam tiếp tục duy trì vị thế hấp dẫn trong làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực điện tử, công nghệ cao, chế biến chế tạo – nhờ kết hợp lợi thế chi phí, ổn định chính trị và năng lực sản xuất.

- Cải thiện tâm lý thị trường: Doanh nghiệp Việt Nam có thể tạm thời yên tâm khi áp lực từ mức thuế 46% được giảm nhẹ, qua đó duy trì đơn hàng, đầu tư và việc làm.

* Thách thức vẫn còn hiện hữu:

- Mức thuế vẫn chưa rõ ràng: Nếu mức thuế chung được ấn định ở mức cao (gần 30%), các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày, điện tử – vốn đang có biên lợi nhuận thấp – sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.

- Cạnh tranh từ các đối thủ mới: Các quốc gia như Ấn Độ, Indonesia đang nổi lên nhờ chi phí lao động rẻ hơn và dân số trẻ hơn. Việc áp dụng thuế chung có thể làm suy giảm lợi thế cạnh tranh của Việt Nam nếu không cải thiện năng suất và giá trị gia tăng.

- Siết chặt quy tắc xuất xứ: Mỹ sẽ gia tăng giám sát xuất xứ hàng hóa, đặc biệt là tình trạng hàng Trung Quốc “đội lốt” Việt Nam. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải minh bạch và kiểm soát tốt hơn chuỗi cung ứng.

- Phụ thuộc vào Mỹ: Với gần 30% kim ngạch xuất khẩu tập trung vào Mỹ, nền kinh tế Việt Nam dễ bị tổn thương trước những thay đổi đột ngột trong chính sách thương mại Mỹ.

3. Phản ứng chính sách của Việt Nam

Chính phủ Việt Nam đã phản ứng nhanh và chủ động trước thay đổi này:

- Hành động ở cấp Nhà nước: Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp khẩn, xác định tăng trưởng GDP 8% năm 2025 là mục tiêu bất biến. Một tổ công tác đặc biệt do Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đứng đầu đã được thành lập để đàm phán và xử lý khủng hoảng.

- Các giải pháp thương mại: Việt Nam cân nhắc tăng nhập khẩu hàng Mỹ (khí hóa lỏng, đậu nành, thịt bò) và mở cửa với các doanh nghiệp Mỹ trong lĩnh vực khai thác đất hiếm, như một cách cân bằng thương mại và hóa giải căng thẳng.

- Ứng biến từ doanh nghiệp: Các hiệp hội ngành hàng, đặc biệt là dệt may và điện tử, đã lên kế hoạch tìm kiếm thị trường thay thế (EU, Nhật, Hàn Quốc) và đồng thời nâng cao chất lượng – năng lực thương hiệu – để thoát khỏi thế “gia công thuần túy”.

4. Cơ hội chiến lược và khuyến nghị chính sách

* Cơ hội chiến lược:

- Nội địa hóa chuỗi cung ứng: Cắt giảm phụ thuộc vào nguyên vật liệu Trung Quốc bằng cách phát triển công nghiệp phụ trợ, chủ động về linh kiện, nguyên liệu đầu vào.

- Cải cách thể chế: Đẩy mạnh cải cách hành chính, logistics, và cơ sở hạ tầng để giảm chi phí ẩn, tạo môi trường đầu tư cạnh tranh hơn.

- Mở rộng thị trường: Tận dụng các FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, UKVFTA để tiếp cận các thị trường lớn ngoài Mỹ.

* Khuyến nghị:

- Theo sát thông báo chính thức vào đầu tháng 6/2025, chuẩn bị các kịch bản ứng phó theo các mức thuế khác nhau (10%, 20%, 30%).

- Đàm phán chính trị và thương mại cấp cao, nhấn mạnh mối quan hệ chiến lược Việt - Mỹ và cam kết giảm thặng dư qua tăng nhập khẩu hàng Mỹ.

- Đa dạng hóa thị trường và chuỗi giá trị, tránh rủi ro phụ thuộc vào một thị trường lớn.

- Đẩy mạnh nâng cấp năng lực nội tại: sản phẩm có thương hiệu, giá trị gia tăng cao, tiêu chuẩn quốc tế.

5. Kết luận: Cơ hội trong bất ổn – Linh hoạt là chìa khóa

Chính sách thuế chung của ông Trump có thể là con dao hai lưỡi đối với Việt Nam. Nếu được ấn định ở mức hợp lý (10–20%), đây là một bước “nới lỏng trừng phạt”, tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt khôi phục đà xuất khẩu và duy trì vị trí trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chính sách của Trump thường xuyên thay đổi, Việt Nam không thể “chờ đợi” mà phải hành động ngay: nâng cao nội lực, mở rộng thị trường, chủ động đàm phán và sẵn sàng ứng biến với mọi kịch bản.

* Bài này do Trợ lý thông minh viết theo đề nghị và dàn bài của chú Ba tài chính Lâm Minh Chánh

Thân ái

Chú Ba tài chính

Lâm Minh Chánh